آتش نشانان و مخاطرات شغلی آنها

هفتم مهر ماه سال ۱۳۵۹ بود که پالایشگاه آبادان در جنگ ایران و عراق از سوی دشمنان بعثی، مورد حمله هوایی قرار گرفت. پس از این اتفاق آتش نشانان برای اطفای حریق وارد عمل شدند اما این بار آتش تنها دشمن آنها نبود. در حین اطفاء حریق بار دیگر این پالایشگاه بمباران شد و تعداد زیادی از آتش نشانان در این حادثه شهید شدند.

هفتم مهرماه، روز آتش نشانی و ایمنی

هفتم مهر ماه روزی است که به این بهانه و به یاد رشادت‌های آتش نشانان، روز ملی آتش نشانی و ایمنی نامگذاری شده است. آتش نشانانی که با فداکردن جان و آسایش خود، امنیت را به زندگی همنوعان خود می بخشند تا امنیت کامل را به زندگی آن ها هدیه دهند. آتش نشانان فداکاری که برای بارها حماسه آفرینی کرده و از خود گذشتگی های بسیاری از خود به جای گذاشته اند.

مردان و زنان نجیبی که هرگز در زندگی خودبرای نجات دیگران از کاری دریغ نکرده اند، کافی است به دستانشان که نه، به خطوط دل شان بنگرید تا این وسعت نجیبانه را دریابید. آنان حتی مرگ فداکارانه را فرصتی برای رستگاری یافته و آماده اند تا شاعر یگانه ترین لحظه های ناب زندگی شوند.

آتش نشانان بیش از دیگران به مرگ نزدیک اند. اما در حیرتم که همیشه تلاش کردند بر سر سفره دلشان تنها واژه های امید، زندگی، آینده و آرزو را لقمه کنند و با هم نفسان شان تقسیم کنند. روز آتش نشانی و ایمنی بهانه‌ای برای گرامیداشت دلاورانی است که جان خود را می دهند تا پیام آور امنیت باشند. بی شک ایمنی و امنیت، موهبتی بزرگ است که خداوند متعال توأم با خلقت موجودات به آنها اعطا فرمود.

انسان به عنوان اشرف مخلوقات و کامل ترین آنها که خداوند در خلقت انسان بر خود آفرین گفته است. علاوه بر سیستم‌های ایمنی که خداوند در جسم او به ودیعه گذاشته است، با تکیه بر عقل و تدبیر و برداشت از نظم و ایمنی موجود در طبیعت، برای ایمن کردن محیط زندگی خود پیوسته کوشیده و در این راه به اقدامات متعددی از جمله ساخت ایمن تأسیسات صنایع بزرگ، تجهیزات ایمنی و … صورت گرفته است.

علم و تکنولوژی در دنیای امروز پیشرفت های زیادی کرده ولی نه‌تنها از حوادث ناگوار کاسته نشده بلکه بر عکس در برخی از موارد این حوادث بیشتر هم شده است. از سوی دیگر پیشرفت های صنعتی،حوادث خانگی و تصادفات نیز افزایش یافته است.

آشنایی با وظایف آتش نشانان

هنوز تعداد زیادی از مردم وظایف ذاتی آتش نشانان را نمی دانند. آنها تصور می کنند هر جا حریق رخ می دهد، این غیور مردان وارد می شوند و  با گستره وظایف این عزیزان  آشنایی چندانی ندارند. در اینجا به اختصار گوشه ای از وظایف آتش نشانان را نام می بریم :

• مقابله با هرگونه آتش‌سوزی، نجات محبوس شدگان در زیر آوار ساختمان، خودروی تصادفی، آسانسور و سایر حوادث مشابه
• مقابله و پیشگیری از سقوط اجسام و درخت از ارتفاع و احتمال خطر برای شهروندان
• نجات سقوط کنندگان در چاه، کانال آب، رودخانه، سد و استخر
• مقابله با حیوانات وحشی و موذی
• نجات مصدومین حوادث چرخ گوشت، حلقه‌های فلزی، تسمه نقاله، دستگاه‌های برش و کارخانه‌ای
• کلیه مواردی که در آن جان و مال شهروندان در معرض خطر باشد
• پیشگیری از وقوع آتش‌سوزی در کلیه تصرفات شهری
• مقابله با حوادث مواد شیمیایی خطرناک

آتش نشانان در معرض چه خطراتی هستند؟

حضور آتش نشانان در هر مأموریت و به ‌طور کلی آن ها را در معرض چندین عوارض کاری قرار می دهد. برخی از این عوارض عبارت است از:

• عوارض ناشی از استرس رانندگی و ترافیک
• عوارض ناشی از اثرات دود و گازهای سمی در محل‌های عملیات
• عوارض ناشی از صدای آژیر، بلندگو و نور چراغ گردان
• عوارض ناشی از ترشح هورمون‌های دفاعی و آمادگی بدن در برابر حوادث
• اثرات ناشی از حرارت در محل حریق
• عوارض ناشی از تماس یا جذب مواد شیمیایی از طریق پوست
• عوارض ناشی از صدمات فیزیکی در حین انجام وظیفه
• عوارض ناشی از دریافت پرتوهای یون ساز و تشعشعات رادیواکتیویته

علاوه بر موارد ذکر شده، آتش نشانان در هنگام انجام عملیات امداد و نجات در معرض عوارضی نظیر رویت صحنه‌های دلخراش و دردآور، عوارض ناشی از وقوع انفجار در صحنه حادثه، عوارض ناشی از مسائل ارگونومی وسایل و تجهیزات و ماشین آلات، عوارض ناشی از انجام خدمت به صورت شیفتی، عوارض ناشی از عدم تغذیه صحیح و متناسب با حرفه، عوارض ناشی از استرس پس از حادثه، عوارض ناشی از کار کردن در محیط‌های آلوده و عوارض ناشی از کار کردن در محیط‌های مرطوب نیز قرار می‌گیرند.

 استرس شغلی در آتش نشانان و پیامدهای آن

استرس شدیدی روی سازمان و ایستگاه ها و آتشنشانان موجود در آن تأثیر می گذارد. تأثیر استرس سازمانی با افزایش میزان کار گریزی، تعویض زود هنگام کارکنان، ارتباط نامناسب با ارباب رجوع، کاهش میزان امنیت شغلی، عدم سلامت محیط کار، کنترل ضعیف کیفیت عملکرد و… ارتباط دارد.

تجمیع این استرس ها باعث ایجاد فشارهای روانی بسیاری بر روی آتشنشانان می شود. این فشارها به شکل های مختلف در رفتار فرد در محیط کاری وی بروز می گردد. برخی از این رفتارها عبارتند از:

• زودرنجی یا پرخاشگری در برخورد با همکاران و مراجعین
• بی تفاوتی و بی علاقگی به آراستگی ظاهری خود و دیگران
• کاهش خلاقیت و فقدان اعتماد به نفس
• بی تفاوتی نسبت به کار و افزایش اشتباهات
• عدم توانایی تمرکز بر روی کار و ناتوانی در تصمیم گیری در مواقع حساس
• خستگی مفرط، ناراحتی و احساس گناه
• ناتوانی در تحمل اطرافیان و تمایل به انزوا

همه این عوامل در نهایت منجر به کاهش بهره وری این افراد متخصص می گردد.

استرس شغلی از عواملی است که می تواند به یک تهدید جدی برای این شغل مهم و حساس تبدیل گردد. به بهانه گرامیداشت هفت مهر و روز آتش نشان لازم است مدیران شهری با اطلاع از این حساسیت ها و شناخت دقیق این استرس ها، تمام تلاش خود جهت کاهش و از بین بردن این عوامل تجمیع نمایند.

دیده شدن زحمات این گروه توسط مدیران و تأمین نیازهای اولیه زندگی به طوری که دلواپسی برای تأمین معاش خود نداشته باشند، جزء وظایف مسئولین شهر ها به شمار می رود. تا آتش نشانان عزیز، بتوانند بدون دغدغه های زندگی به مسئولیت پر مخاطره خود بپردازند. امیدواریم به بهانه روز آتش نشان نیازهای این عزیزان نیز بیشتر دیده و رفع گردد.

به امید روزهایی بدون حادثه برای همه شهرها

نویسنده: سرکارخانم حمیده قیاسی تبریزی، کارشناس مدیریت امداد و سوانح