خلاقیت می تواند به همه افراد در زندگی کمک کند، فرقی ندارد که ما دانش آموز، دانشجو، معلم، هنرمند، تعمیرکار و غیره باشیم. خلاقیت از نظر فردی باعث شکوفایی، رشد مهارت، ایجاد انگیزه، موفقیت شغلی و تحصیلی می گردد. خلاقیت یک موضوع چند وجهی و چند بعدی است. فقط محدود به یک نوآوری تکنولوژیک یا یک مدل کسب و کار نوین نیست. شما در هر موقعیتی هستید باید سعی کنید خلاق باشید. از این خلاقیت برای رشد و پیشرفت استفاده کنید. در این مقاله علاوه بر تعریف مفهوم خلاقیت، سه روش کاربردی برای افزایش خلاقیت معرفی شده است.
تعریف خلاقیت
خلاقیت در لغت به معنی تولید یک اندیشه، فکر نو و به عبارتی به کارگیری توانایی های ذهنی برای ایجاد یک فکر جدید است. فرد خلاق شخصی است که دارای فکر جدید می باشد. خلاقیت شامل انواع متمایز فکر کردن و عاداتی است، که بایستی هم در افراد و هم در جامعه به کار گرفته شود. خلاقیت مهم ترین و اساسی ترین قابلیت و توانایی انسان و بنیادی ترین عامل ایجاد ارزش است. این قابلیت و توانایی در همه ابعاد و جوانب زندگی ما نقش حیاتی ایفا می‌کند. همه علوم، تولیدات، فناوری ها، صنایع، ابداعات، اختراعات، هنر، ادبیات، موسیقی، معماری و به طور کلی اساس انواع تمدن ها و کلیه دستاوردهای بشری، جلوه های گوناگونِ خلاقیت و نوآوری هستند. تمدن انسانی و زندگی وی بدون خلاقیت امکان‌پذیر نیست و از ابتدای تاریخ بشر تا کنون انسان با رنگ و مزه خلاقیت، زندگی را زیباتر ساخته است.
از خلاقیت و نوآوری تا کارآفرینی
خلاقیت و نوآوری با یکدیگر ارتباط تنگاتنگی دارند اما از نظر مفهوم با یکدیگر تفاوت دارند. در واقع نوآوری، عملی کردن افکار و اندیشه های نو ناشی از خلاقیت است. به عبارتی نوآوری فرآیندی است، که خلاقیت را به محصول تبدیل می کند. هر شخص نوآور حتماً یک فرد خلاق است. اما هر فرد خلاقی لزوماً نوآور نیست، زیرا تعداد کمی از افراد هستند که ایده‌های خلاقانه خود را عملی می کنند.
اگر شما دانشجو هستید و برای آینده شغلی خود اهداف کارآفرینی را دنبال می کنید، ابتدا سعی کنید یک دانشجوی خلاق باشید. سعی کنید دید جدیدی در مورد مسائل پیرامون خود داشته باشید. در نهایت با جمع آوری ایده ها و بررسی دقیق آن ها به فکر نوآوری، ثبت اختراع و کارآفرینی باشید. دکتر محمد تقی قانعیان موسس نمایشگاه مجازی باما HSE با مطرح کردن کارپوشه الکترونیک دانشجوی خلاق به دانشجویان توصیه می کنند که در هر جلسه دانشگاه با نگاه خلاقانه به مسائل سعی کنند به ایده جدید و نوآوری برسند و آن ها را در کارپوشه الکترونیکی خود ثبت کنند.
تکنیک ها و روش های افزایش خلاقیت
تکنیک به معنای راه و روش استفاده صحیح از امکانات در جهت رسیدن به یک هدف است. اصولاً تکنیک های افزایش خلاقیت به انسان کمک می کند، که ایده های جدیدی را ارائه دهد و مسائل خود را خلاقانه به صورت فردی یا گروهی حل کند. برای افزایش خلاقیت روش های مختلف وجود دارد که در اینجا به طور خلاصه سه مورد از آن ها را توضیح می دهیم.
- روش طوفان فکری
- روش توهم خلاق
- روش اسکمپر
۱٫ روش طوفان فکری
این روش برای اولین بار توسط الکس اسپرن معرفی گردید. یکی از شناخته شده ترین شیوه های برگزاری جلسات همفکری است. مبنای این روش ایده پردازی گروهی بدون انتقاد است. در این روش، ابتدا مدیر جلسه افراد را توجیه، قوانین مهم را یادآوری و مسئله را طرح می‌کند. سپس از همه افراد گروه می خواهد پیرامون آن مسئله نظرات و پیشنهادات خود را بدهند. سپس همه نظرات مورد بررسی و استفاده قرار می گیرد. در نهایت با ترکیب و ادغام یا حذف ایده ها به جمع بندی نهایی رسیده چند ایده کاربردی انتخاب می شود. طوفان فکری بر دو اصل استوار است؛ ۱. تنوع نظرات ۲ .تعداد نظرات. در واقع هر چه تعداد و تنوع نظرات بیشتر باشد، احتمال رسیدن به راه حل بهتر افزایش می یابد.
۲٫ روش توهم خلاق
در روش توهم خلاق فرد دچار خطای عمدی شده و در نتیجه به مسائل با دید دیگری نگاه می کند. به مجموعه ای از روش ها که تفکر عمیق و احساسات را برای ایجاد خلاقیت به کار می‌گیرد، توهم خلاق می گویند. اساس و مبنای توهم خلاق، تخیل است. بسیاری از فیلم های تخیلی محصول توهم خلاق هستند. در روش توهم خلاق فرد از تخیل کردن و نادیده گرفتن منطق نمی ترسد. در واقع کنار گذاشتن اصول بدیهی به او کمک می کند، تا به خلق محصول خلاقانه دست یابد.
روش اسکمپر
نام این روش از ابتدای ۷ واژه لاتین گرفته شده است. جایگزین کردن (Substitute)، ترکیب کردن (Combine)، تعدیل کردن یا سازگاری کردن (Adopt)، اصلاح و تقویت یا بزرگنمایی کردن (modify_magnify)، کاربردهای دیگر (put to other uses)، حذف کردن (eliminate)، بازچیدن / معکوس سازی (Rearrange/Reverse). این روش بر پایه ایده یابی فردی طراحی شده است. هدف اصلی این روش، تحریک قدرت تصور افراد بوده و به افراد کمک می کند تا به صورت واگرا تفکر کنند. روش اسکمپر نوعی چک لیست شامل فهرستی آماده از کلمات افعال و یا سوالاتی است، که شما می توانید آن را برای حضور یک ایده جدید در ذهنتان یا تغییر شیوه تفکری که در حال حاضر دارید به کار ببرید.
هفت مهارت لازم برای انجام روش اسکمپر
جایگزین کردن: در این مهارت، مبنای تفکر این است که به این سوال پاسخ دهیم: “چه چیزی را میتوان به جای چیز دیگری به کار برد؟” مثل کاربرد گاز طبیعی به جای بنزین در گازسوز کردن ماشین های سواری.
ترکیب کردن: در اینجا به این سوال پاسخ می دهیم: “چه چیزی را با چیز دیگری ترکیب کرده تا نتیجه بهتری حاصل شود؟” مثل ترکیب کردن دستمال کاغذی با عطر و تولید دستمال کاغذی معطر.
تعدیل کردن یا سازگاری کردن: در اینجا به این سوال پاسخ می دهیم که آیا می توان چیزی متفاوت اما مشابه تولید کرد؟ تعدیل به معنی کمی تغییر در جهت راحتی و زیبایی بیشتر است، مثل تبدیل مبل راحتی به تختخواب تاشو.
تقویت یا بزرگنمایی کردن: چه تغییری می توانیم ایجاد کنیم که وسیله ای بزرگتر به نظر بیاید؟ معمولا بزرگ نمایی کردن با جلب نظر همراه است. مثل بزرگنمایی ابزار در تابلوهای تبلیغاتی.
کاربردهای دیگر: در این مهارت، به این سوال پاسخ می دهیم که آیا می توان کاربری دستگاهی را تغییر داد؟ چه استفاده هایی از مواد بازیافتی می توان کرد؟ مثل اتصال ماشین چمن زنی خراب به دوچرخه توسط نوجوانی به نام سوئی چیرو هوندا و تولید موتور گازی.
حذف کردن: در اینجا سوال اصلی ما این است؛ “آیا می توان با حذف کردن چیزی باعث تغییر بهتری شد؟” مثل حذف سیم تلفن و ساخت بی سیم و تلفن همراه.
باز چیدن یا معکوس سازی: در اینجا سوال اصلی این است که آیا معکوس کردن یا باز چیدن تاثیری در فرآیند دارد؟ به طور مثال اگر به جای جمله بعد از “فروش پس گرفته نمی شود” در مقابل مشتری ها بنویسیم بعد از فروش پس گرفته می شود، آیا مشتری با اطمینان بیشتری خرید نخواهد کرد؟
سخن آخر
با توجه به موارد مطرح شده، شما می توانید با دید خلاقانه به مسائل اطراف خود نگاه کنید. سعی کنید در حل مشکلات خود از خلاقیت خود بهره بگیرید و در جهت افزایش خلاقیت گام بردارید. اما به یاد داشته باشید از خلاقیت برای نوآوری و کارآفرینی استفاده کنید و برای حل مشکلات صنعت و جامعه اقدام کنید.
منبع
کتاب کارآفرینی و اشتغال، غلامحسین بابایی ابرقویی، انتشارات نوروزی
