انواع ماسک های تنفسی: مشخصات، نکات لازم برای انتخاب و خرید

ماسک های تنفسی برای محافظت از بدن ما در برابر آلاینده های هوا استفاده می شوند. ماسک ها همچنین با عنوان تجهیزات حفاظت تنفسی شناخته می شوند. در محیط کار یا در خانه به منظور رعایت بهداشت و ایمنی، انواع ماسک های تنفسی استفاده می شوند. تنوع کاربرد باعث شده تا انواع مختلفی از ماسک های تنفسی در بازار وجود داشته باشد. این مقاله برای انتخاب ماسک محافظ دستگاه تنفس شما مفید خواهد بود.

چه زمانی باید از ماسک استفاده کنید؟

همانطور که اشاره شد، ماسک ها به منظور حفاظت از دستگاه تنفسی طراحی شده اند و برای جلوگیری از استنشاق هوای آلوده استفاده می شوند. هوای آلوده تعاریف متفاوتی دارد. هوای خانه در مرکز شهری مثل تهران آلوده است. محیط های کاری صنعتی غالباً سرشار از آلاینده هستند.

در هوای کارگاه های کوچک سنگ بری و چوب بری مقادیر زیادی ذرات معلق پراکنده است. در کارخانه های محصولات شیمیایی مانند صنایع نفت و گاز،‌ نساجی، کاغذسازی، سموم کشاورزی و صنایع فولاد بخارات سمی وجود دارد. هوای بیمارستان ها نیز ممکن است آلوده باشد. در آنجا آلاینده های زیستی مانند میکروب ها و ویروس ها به صورت معلق در هوا وجود دارند. در این شرایط پوشیدن ماسک مناسب از اهمیت زیادی برخوردار است. در هر مکانی نیز با توجه به نوع آلودگی،‌ ماسک تنفسی مخصوص باید استفاده شود.

چه نوع ماسک تنفسی باید انتخاب کرد؟

تشخیص ماسکی که شما برای تصفیه هوای اطراف خود نیاز دارید، از بین انواع ماسک های تنفسی واقعاً دشوار است. در مرحله اول، باید بدانید چه خطراتی شما را تهدید می کند؟ ماسک یکبار مصرف را ترجیح می دهید یا ماسک قابل استفاده مجدد؟
ماسک های یکبار مصرف معمولاً به عنوان ماسک ذرات یا ماسک های گرد و غبار شناخته می شوند. معمولاً به شکل نیم صورت فروخته می شوند. به طور معمول برای محافظت در برابر ذرات موجود در هوا استفاده می شوند. ماسک های جراحی از جمله ساده ترین ماسک های تنفسی یک بار مصرف هستند. معمولاً توسط کادر درمان استفاده می شوند. ماسک های جراحی برای جلوگیری از پرتاب قطرات تنفسی از دهان و بینی ساخته شده اند.

ماسک های قابل استفاده مجدد، در هر دو نوع نیمه صورت و تمام صورت وجود دارند. این ماسک ها نه تنها در برابر ذرات موجود در هوا بلکه از ورود گاز، بو، دود و بخارات نیز به دستگاه تنفسی جلوگیری می کنند. برای بیشتر ماسک های قابل استفاده مجدد، شما نیاز به خرید فیلتر دارید. نوع فیلتر بستگی به کاربرد مورد نظر دارد.

دسته بندی ماسک ها بر اساس استانداردها

انتخاب و استفاده از تجهیزات حفاظت تنفسی یا ماسک ها در کشورهای توسعه یافته توسط قوانین ملی تنظیم می شود. این قوانین برای اطمینان از انتخاب صحیح شهروندان و کارفرمایان با توجه به شرایطشان است. حتی در این زمینه راهنماهای مختلف و کتاب های مرتبط تهیه شده است. استانداردهای مختلفی برای ماسک های تنفسی در ایالات متحده و اروپا تنظیم شده است. این استانداردها یک راهنما برای انتخاب ماسک متناسب با شرایط زندگی و محیط شغلی شما است.

درجه بندی ماسک های تنفسی بر اساس استاندارد آمریکا

در آمریکا، درجه بندی انواع ماسک های تنفسی توسط مؤسسه ملی ایمنی و بهداشت شغلی (NIOSH) انجام شده است. درجه بندی، مقدار مقاومت ماسک در برابر ورود ذرات موجود در هوا را مشخص می کند. ولی برای حذف گازها و بخارات موجود در هوا کارایی ندارد. به طور خاص ماسک های تنفسی به سه گروه مجزا تقسیم شده اند. سری N ، سری R و سری P. هر یک از این سه گروه بر اساس کارایی، در سه سطح دسته بنده شده اند؛ ۹۵ ، ۹۹ و ۱۰۰

منظور از ماسک های تنفسی سری N‌ چیست؟

ماسک های سری N، شما را در برابر ذرات معلق در هوا و قطرات غیر روغنی محافظت می کنند. برای نمونه می توان به گرد و غبار هوا در کارگاه های سنگ بری و چوب بری، کارخانه های زغال سنگ، معادن و غیره اشاره کرد. تفاوت ماسک های N99، N95 و N100 صرفاً کارایی فیلتر آن ها است. مثلاً ماسک N95 از ورود ۹۵ % ذرات جامد غیر روغنی به دستگاه تنفسی جلوگیری می کند. اگرچه هرچه کارایی ماسک بالاتر باشد، ذرات بیشتری فیلتر می شود اما ماسک N95 محبوب ترین ماسک سری N است.

منظور از ماسک های تنفسی سری R‌ چیست؟

برخلاف سری N، ماسک های سری R در برابر ذرات روغنی مقاوم هستند. ذرات جامد و مایع روغنی توسط ماسک های سری R‌ فیلتر می شود. محدودیت این نوع ماسک ها طول عمر کم آن ها است. همین موضوع کاربرد ماسک های سری R را بسیار محدود کرده است.

منظور از ماسک های تنفسی سری P‌ چیست؟

ماسک های سری P شبیه سری R هستند به این دلیل که در برابر ذرات جامد و مایع روغنی مقاوم هستند. اما طول عمر ماسک های سری P قابل ملاحظه تر است. با توصیه NIOSH پس از ۴۰ ساعت باید دور انداخته شوند. این زمان طولانی استفاده مشروط بر این است که ماسک آسیب فیزیکی ندیده باشد و در برابر تنفس مقاومت نداشته باشد.

درجه بندی ماسک های تنفسی بر اساس استاندارد اروپا

درجه بندی ماسک های تنفسی در اروپا با عناوین EN143 و EN149 شناخته می شود. در این استاندارد ها، ‌درجه های FFP2، FFP1 و FFP3 ذرات موجود در هوا را به ترتیب ۸۰، ۹۴ و ۹۹ درصد فیلتر می کنند. کاربرد درجه بندی این استانداردها را در جدول زیر ببینید.

آیا می توان ماسک های پرکاربرد مانند ماسک‌های N95 یا FFP2 را ضدعفونی و مجدداً استفاده کرد؟

این نوع ماسک‌ها را نمی‌شود با شست‌وشو (توسط آب یا محلول ضدعفونی) مجدد استفاده کرد. چراکه به‌دلیل بازشدن منافذ الیاف ماسک و همچنین تغییر در ساختار فیزیکی، ماسک تأثیرگذاری خود را از دست می دهد. مگر در شرایط خاص مانند دوران کرونایی که کمبود ماسک های تنفسی به شدت احساس می شود.

انواع ماسک های تنفسی با قابلیت استفاده مجدد

ماسک قابل استفاده مجدد برای افرادی که در معرض عناصر متعدد، ‌بخارات سمی، گازها و بوها هستند، ایده آل است. چراکه قابلیت محافظت کامل از ورود انواع آلاینده ها به دستگاه تنفسی را دارد. دو نوع مختلف ماسک قابل استفاده مجدد وجود دارد.
۱- ماسک های نیمه صورت که فقط پوشاننده بخش های تنفسی صورت یعنی دهان و بینی است.
۲- ماسک های تمام صورت برای مواردی که آلاینده در محیط از طریق چشم ها به کاربر آسیب می رسانند.

 

بسته به میزان قرار گرفتن در معرض آلاینده ها یا سطح ایمنی مورد نیاز، استفاده از این ماسک ها پیشنهاد می شود. ماسک های قابل استفاده مجدد دارای بخش های زیر هستند.۱-کارتریج،‌ ۲-فیلتر و ۳-پیش فیلتر. در هنگام خرید ماسک خیلی مهم است به این نکته توجه کنید که ماسک به صورت یک کیت از پیش آماده وجود دارد یا می توان بخش هایی از آن را تعویض کرد. طوری خرید کنید که پس از آن که کارایی کارتریج ماسک کاهش یافت، مجبور نباشید که کل ماسک را تعویض کنید. خرید ماسک های قابل مونتاژ برای مصارف کاری و طولانی مدت به صرفه تر است.

۱-کارتریج

وقتی خود را در معرض گازها و بخارات سمی قرار می دهید، ماسک کارتریج دار باید استفاده شود. گاز یا بخار روی مواد کارتریج جذب و یا با آنها واکنش می دهد و تصفیه می شود. به عنوان مثال، اگر می خواهید خود را از بخارات ارگانیک مانند استون یا الکل محافظت کنید، لازم است یک ماسک نیمه صورت یا تمام صورت را با کارتریج بخار ارگانیک تهیه کنید. ممکن است برخی از جاذب ها عملکرد اختصاصی در مقابل یک نوع ماده داشته باشند. این نوع جاذب ها در مقابل سایر آلاینده ها، فیلتراسیون انجام نمی دهند.

 

 

بیشتر مواقع گازها و بخارات تنها عناصر موجود در هوا نیستند. به همین علت، کارتریج های ترکیبی طراحی شده است. وظیفه آن ها محافظت از کاربر هم در برابر گاز و بخار و هم در برابر ذرات می باشد. اگر می خواهید خود را در برابر ریز گردهای موجود در هوا و همچنین فرمالدئید محافظت کنید، کارتریج ترکیبی را باید انتخاب کنید.

۲-فیلتر

عملکرد فیلتر ماسک های تنفسی مانند کارتریج ها نیست. یعنی از ورود گاز یا بخار به دستگاه تنفسی جلوگیری نمی کند. اما فیلتر می تواند مانند ماسک های یکبار مصرف از ورود ریزگردهای موجود در هوا جلوگیری کند. نامگذاری آن ها هم مثل ماسک های یکبار مصرف یکبار است (به عنوان مثال N95 ، P100 و غیره). به علاوه نسبت به کارتریج در هنگام اتصال به ماسک معمولاً کم حجم تر هستند. شکل اکثر فیلترها صاف و دایره ای می باشد.

۳-پیش فیلتر یا پد

هنگامی که فیلتراسیون ذرات سنگین مورد نیاز است، می توانید از یک کارتریج گاز و بخار به همراه یک پیش فیلتر یا پد استفاده کنید. در واقع با استفاده از پد، نیازی به تهیه کارتریج های ترکیبی نیست. چرا که این بخش به کاربر اجازه می دهد تا پد را هر چند وقت یکبار عوض کند. بدون آنکه بخواهد کارتریج را جایگزین کند. قطعه پیش فیلتر در زمان اسپری رنگ یا سموم دفع آفات استفاده می شود. جنس پد از الیاف نمدی است که بر روی ماسک نصب می‌شود.

با توجه به مطالب فوق می توانید در زمان خرید ماسک انتخاب بهتری داشته باشید. چه در زمانی که برای رفاه حال خانواده خود ماسک را به عنوان تجهیزات بهداشتی مقابل ریزگردها یا ویروس کرونا می خرید. چه در زمانی که در محیط کاری برای خود یا همکاران تجهیزات ایمنی تهیه می کنید.

منابع:

مقررات وسایل حفاظت فردی،‌ شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران

https://www.coopersafety.com/respirator-types

Reusability of facemasks during an influenza pandemic, National Academy of Sciences press

Respiratory protective equipment at work, Health and Safety Executive