توجه به ایمنی و بهداشت در محیط کار، با انقلاب صنعتی و گسترش علم و فناوری، بالا رفتن آمار خسارات و بیماری های ناشی از مشاغل پر خطر، از سوی سازمان های بین المللی و متخصصان بسیار مورد توجه قرار گرفت.
در کارگاه ها، کارخانه ها و…، خطرات به اشکال مختلفی مانند سقوط اجسام از ارتفاع زیاد، پرتاب گدازه ها، تماس با مواد شیمیایی، لبه های برنده و… جان و سلامت کارگران را تهدید می کند.
چرا باید از لوازم حفاظت فردی استفاده کنیم؟
طبق قوانین، کارفرمایان ملزم به رعایت نکات ایمنی و اقدامات پیشگیرانه از جمله استفاده از لوازم حفاظت فردی به منظور کاهش صدمات، حفاظت از جان و سلامت کارکنان خود در برابر مخاطراتی که ممکن است به آن ها آسیب برساند، هستند.
عدم کنترل مخاطرات و آسیب‌های ناشی از آن علاوه بر رنج کارگران، اتلاف زمان کار، هزینه های سرسام آور پزشکی، کاهش بهره وری و… را در بر دارد.
بهترین راه پیشگیری از خطرات احتمالی ذکر شده، تأمین وسایل حفاظت فردی و اطمینان از استفاده از آن توسط کارکنان، می باشد.
وسایل حفاظت فردی چیست؟
وسایل حفاظت فردی مانند لباس کار، عینک، ماسک، کفش ایمنی، کلاه ایمنی و.. تجهیزاتی هستند که با استفاده از آن شخص از مواجهه با خطر آسیب های احتمالی و بیماری های ناشی از آلودگی محیط در امان خواهد بود.
با توجه به توضیحات فوق رعایت نکات ایمنی و استفاده از وسایل ایمنی بسیار ضروری به نظر می رسد. در این مقاله مطالبی را درمورد انواع کلاه های ایمنی بررسی می کنیم و به ویژگی های لازم و کاربردی برای خرید کلاه ایمنی می پردازیم.
یکی از اصلی ترین برنامه ایمنی حفاظت کارگران از آسیب های بالقوه به خصوص آسیب‌های وارد به سر می باشد. زیرا آسیب به سر می‌تواند باعث یک عمر معلولیت کارگر و یا مرگ وی شود.
ساده ترین روش برای حفاظت از سر، استفاده از کلاه ایمنی و یا یک کلاه محکم (بسته به شرایط محیط) است.
استفاده از کلاه ایمنی شخص را از چه خطراتی حفظ می کند؟
- خطر برخورد یا سقوط اجزا آن بر روی سر
- خطر برخورد سر با اجسام ثابت مثل تیرک و لوله ها
- خطر برخورد سر با منبع ایجاد خطر (شوک) الکتریکی
- خطر گیر کردن مو و کشیده شدن آن ها به داخل دستگاه ها توسط قطعات گردنده یا متحرک
چه عواملی در انتخاب مناسب کلاه ایمنی مؤثر است؟
مشاغل پر خطر مانند کارگرهای ساختمانی، برق کارها، جوشکاران، هیزم شکن ها و… حتماً باید از کلاه ایمنی استفاده کنند.
زمانی که شخص و یا کارفرما تصمیم به خرید کلاه ایمنی می کند باید تمامی جوانب از جمله موارد زیر را در نظر بگیرد.
- در نظر گرفتن راحتی فیزیکی (ارگونومی) کلاه ایمنی
کلاه ها باید یک پوسته خارجی محکم و یک لایه آستر جاذب ضربه داشته باشد. علاوه بر آن اگر وزن سنگینی داشته باشد، اندازه سر و راحت نباشد، مورد استقبال کارگران قرار نخواهد گرفت.
دارا بودن دستورالعمل ساده و روشنی که در آن روش تنظیم درست و تعویض نوار دور سر و نوار معلق (وسط سر) توضیح داده شده باشد.
- درگیر کردن کارگران در ارزیابی
هر کارگری حق انتخاب یکی از مدل های کلاه ایمنی مناسب با خطرات احتمالی در آن محیط را دارد. پیشنهاد می شود که در انتخاب کلاه ایمنی مناسب، از کارکنان نیز نظرسنجی شود این حق آنهاست. زیرا کارگرها ساعات زیادی ملزم به استفاده از کلاه ایمنی هستند بنابراین باید احساس راحتی کنند. علاوه بر این، همکاری و درگیری آن ها در امر انتخاب، باعث می شود کارکنان آن را راحت تر بپذیرند و تمایل بیشتری به استفاده از آن نشان می دهند.
- تطبیق کلاه ایمنی با نوع خطر
کلاه ایمنی انتخاب شده باید مطابق با محیط و خطری باشد که جان و سلامت کارکنان را تهدید می کند. حتماً به جنسیت و رنگ کلاه توجه کامل داشته باشید. مثلاً کلاه ایمنی قهوه ای با توجه به جنس مواد به کار رفته در آن، برای جوشکاران و کلاه ایمنی قرمز، برای آتش نشان ها مناسب است. که در ادامه مفصل توضیح خواهیم داد.
- آموزش کارگران
آموزش کارگران هیچ برنامه‌ای بدون همراهی و آموزش کارگران نتیجه مطلوب را نخواهد داشت. آن ها برای استفاده بهینه از کلاه ایمنی و دیگر وسایل حفاظت فردی باید آموزش ببینند و از نحوه کار با آن و شرایط نگهداری صحیح، مطلع شود.
ویژگی هایی که یک کلاه ایمنی باید داشته باشد چیست؟
- مقاوم در برابر نفوذ اجسام
- جذب شوک ضربه وارده
- مقاوم در برابر آب و قابلیت سوختن آرام
انواع کلاه ایمنی چیست؟
کلاه های ایمنی به سه گروه طبقه بندی می شود که عبارتند از:
(نوع A): کلاه های مقاوم در برابر نفوذ و برخورد با حفاظت محدود در برابر ولتاژ برق تا ۲۲۰۰ ولت
(نوع B): سطح حفاظت بیشتری از حفاظت در برابر خطرات الکتریکی شوک های برقی ولتاژ بالا و سوختن را تامین می‌کند ( تا ۲۰۰۰۰ ولت). آنها همچنین حفاظت لازم را در برابر خطرات و برخورد اجسام پرت شده یا سقوط کرده را تأمین می کنند.
(نوع C): کلاه های سبک و راحتی هستند که سر را در برابر برخورد حفاظت می‌کند اما در برابر خطرات الکتریکی مقاوم نیستند.
نوع دیگری از کلاه های موجود در بازار کلاه های لبه دار هستند که برای محیط هایی با فضای کم برای سر طراحی شده اند. این کلاه ها برای محیط هایی توصیه می شوند که حفاظت از خراشیدگی سر در اثر ضربه لازم است.
این کلاه ها در برابر پرتاب اجسام طراحی نشده اند و مورد تأیید ANSI نیز نمی باشد.
مفهوم رنگ کلاه ایمنی و کاربرد هریک از آن در صنایع چیست؟
دسته بندی دیگری بر اساس رنگ وجود دارد که با دانستن این رنگ ها می توانیم کلاه مناسب برای هر یک از مشاغل را انتخاب کنیم.
قهوه‌ای: کلاه مناسب برای جوشکاران و کارگران و کلاً تمام افرادی که در محیط های کاری با حرارت بالا مشغول به کار هستند است.
آبی: مناسب برای اپراتورهای فنی و برق کاران.
سبز: مناسب برای خدمات فنی و مسئولین ایمنی در کارگاه های عمرانی و پروژه های مختلف است.
سفید: مناسب برای مهندسین و مدیران کارگاه‌ها و کارکنان بلند مرتبه که در اکثر کارگاه های ساختمانی استفاده می شود.
قرمز: مناسب برای آتش نشان ها و مخصوص برنامه ها و عملیات های اطفاء حریق است.
خاکستری: مناسب برای بازدید کنندگان و مهمان های پروژه های عمرانی و در کارگاه‌ها است.
زرد: مناسب برای فعالیت های ساختمانی و صنعتی است.
کلاه های ایمنی از چه جنسی ساخته شده اند؟
کلاه ایمنی بر اساس پوشش خارجی و جنسی که دارد به چند دسته تقسیم می شود که در برخی از کربن، پلاستیک و فایبرگلاس، پلی کربنیت، پلیمر ABS، آلومینیوم، پلی اتیلن و… استفاده می شود که در ادامه برخی از این موارد را شرح می دهیم.
کربن: بسیار سبک و مقاوم است. در حقیقت جاذب انرژی ضربه است و از جنس پلی کربنیت ساخته شده است.
پلاستیک و نایلون: از نظر راحتی و تهویه نسبت به کلاه های دیگر مناسب تر است و مقاومتش به جنس پوشش داخلی کلاه وابسته است.
فایبر گلاس: یا همان ترکیبات پشم شیشه از نظر مقاومت مناسب است و برای افرادی که در محل کارشان حرارت زیادی وجود دارد مناسب است. ولی از نظر تهویه خیلی کاربردی نیست.
آلومینیوم: دارای خاصیت ضربه گیری خوب و در برابر مواد مذاب مقاوم است.
پلی اتیلن: از نظر قیمت مناسب و اقتصادی است و در برابر ضربه عملکرد خوبی دارد. ترکیبی که بیشترین میزان مصرف را دارد.
پلیمر ABS: مشابه پلی اتیلن است چون یک ترکیب پلیمری است. ولی از نظر قیمت گرانتر است در عوض کارایی بهتری دارد و مقاومت بیشتری دارد و انعطاف کمتری دارد.
چطور بهترین کلاه ایمنی را انتخاب کنیم؟
مطمئناً در انتخاب هر محصولی باید به پارامتر های مختلفی توجه کنیم. کلاه های ایمنی هم مستثنی نیستند. باید قبل از هر کاری به برگه مشخصات کلاه که شامل نام کارخانه و استاندارد تأیید کننده آن است دقت کنیم. نکته بعدی بررسی عایق بودن کلاه در برابر جریان برق و ضد آب بودن است در واقع کلاه ایمنی باید قدرت تحمل اتصال برقی معادل ۲۰٫۰۰۰ ولت را داشته باشد. وزن کلاه از دیگر موارد مهم است که نباید بیش از ۴۰۰ گرم باشد. حتماً دور تا دور کلاه باید لبه دار باشد تا عمل حفاظت به بهترین نحو انجام گیرد. همچنین مقاومت در برابر رطوبت از دیگر مواردی است که باید توجه کرد.
هر کدام از اجزاء تشکیل‌دهنده کلاه ایمنی چه نقشی در ایمنی کاربر دارند؟
قسمت خارجی کلاه: وظیفه مقاومت در برابر ضربه‌های وارده را دارد.
لبه‌های کلاه: حافظت از صورت و گردن را عهده دار است.
بند و تسمه‌های داخلی: کلاه را بدون تماس روی سر نگه می دارد و به عنوان جاذب نیروهای وارد شده عمل می کند.
بند چانه: برای ثابت نگه‌داشتن کلاه روی سر کاربرد دارد.
نوار پشت گردن: برای تنظیم کلاه روی سر استفاده می شود.
نوار عرق‌گیر: قسمت قابل شست و شو کلاه هست که در قسمت پیشانی قرار دارد و عرق پیشانی را جذب می‌کند.
چه زمانی باید به فکر تعویض کلاه ایمنی باشیم؟
در صورت وجود هر گونه ترک و تغییر شکل در قسمت پوسته و لبه.
در صورتی که بخش پوسته و یا لبه با حرارت یا انواع پرتو ها مثل ماورا بنفش در تماس بوده باشد.
در صورتی که ضربه سختی به کلاه وارد شده باشد.
آزمون های تست کیفیت کلاه های ایمنی به چه صورت است؟
آزمون جذب ضربه: به این صورت است که یک جسم کروی پنج کیلوگرمی از ارتفاع یک متری تحت شرایط محیطی ویژه (یعنی در دمای -۱۰ و +۵ درجه سانتی گراد در هوای مرطوب) بر روی کلاه که روی سر یک سر مصنوعی ( مانکن) قرار گرفته رها می شود.
آزمون مقاومت در برابر نفوذ: سنجش به این صورت است که یک میله ۳ کیلویی که دارای قطر ۱۰۰ میلی متر است به صورت مایل با زاویه ۶۰ درجه ضربه ای به کلاه وارد می شود که نباید کلاه با نوک این میله سوراخ شود.
آزمون مقاومت در برابر شعله: روش سنجش به این صورت است که به مدت ۱۰ ثانیه کلاه در معرض شعله ای که قطر آن ۱۰ میلی متر است قرار داده می شود که بعد از دور کردن شعله سوختن سطح خارجی نباید بیشتر از ۵ ثانیه شود.
آزمون عایق بودن الکتریسیته: در این سنجش کلاه را از محلول نمک (محلول NaCl) پر کرده و سپس در یک وان حاوی محلول NaCl قرار داده و شرایط را بررسی می کنیم در این شرایط، جریان نشتی نباید بیشتر از ۱٫۲ میلی آمپر شود.
آزمون مقاومت در مقابل گدازه های فلز: این سنجش در صنایع آهن و فولاد مورد توجه است و برای این مقصود ۳۰۰ گرم فلز مذاب با درجه حرارت ۱۴۰۰ درجه سانتی گراد روی پوسته کلاه ریخته می شود.
مفهموم تاریخ کلاه های ایمنی چیست؟
تاریخ درج شده روی کلاه، تاریخی است که باید بر حسب آن طول عمر کلاه را بسنجیم حتی اگر از آن کلاه استفاده نکرده باشیم در صورتی که تاریخش گذشته باشد حتماً باید تعویض شود چون مواد استفاده شده در پوسته کلاه با گذشت زمان خواص ضربه گیری خود را از دست خواهد داد.
معمولاً تاریخ مصرف کلاه های پلیمری از زمان تولید در شرایط نگهداری به دور از گرما و سرما ۵ سال است . مثلا اگر شما سال سوم از این کلاه استفاده کنید ۲ سال بعد باید کلاه را برای مراکز بازیافت ارسال کنید. و اگر بعد از سال پنجم اقدام به استفاده کنید باید بدانید که دیگر کارایی لازم را ندارد و حتماً باید تعویض شود.