رشته بهداشت محیط، به اصلاح و کنترل عوامل موثر در رفاه جسمی، روانی و اجتماعی کمک می کند. بهداشت محیط نقش خود را در پیشگیری از بیماری با کنترل و اصلاح عوامل محیطی ایفا می کند. عوامل محیطی در ایجاد و انتقال عفونت ها در بیمارستان ها اهمیت ویژه ای پیدا می کند چرا که محیط آلوده، راه های گوناگون انتقال و عوامل بیماریزای متعددی به همراه دارد. در این مقاله به اهمیت بهداشت محیط بیمارستان و وظایف کارشناسان این بخش پرداخته می شود.
بهداشت محیط بیمارستان
به مجموعه اقداماتی که در راستای سالم سازی محیط بیمارستان انجام انجام می گیرد، بهداشت محیط بیمارستان می گویند. این اقدامات به این منظور انجام می شوند که عوامل بیماریزای خارجی نتوانند در این محیط گسترش و شیوع پیدا کنند. به عبارت دیگر، بهداشت محیط بیمارستان کلیه فعالیت هایی است که از انتقال عوامل بیماریزای محیط خارج به داخل بیمارستان و بالعکس جلوگیری می کند. بنابراین عوامل محیطی مانند آب، فاضلاب، پسماند ها، هوا، غذا و غیره باید کنترل شوند. در نتیجه علاوه بر ایجاد محیطی سالم و بهداشتی ،به ارتقاء سلامت بیماران نیز کمک می شود. توجه به بهداشت محیط بیمارستان، نه تنها کنترل کننده کانون تمرکز عفونت های بیمارستانی است بلکه تامین کننده رفاه جسمی و روانی بیماران، کادر درمان و سایر مراجعان می باشد.
اهمیت موضوع
عفونت های بیمارستانی از زمانی که بیمارستان تاسیس شد مسئله ایجاد کرده است. برای جلوگیری از گسترش بیماری ها و کنترل عفونت های بیمارستانی در قرن هیجدهم بیماران را بر حسب نوع بیماری در بیمارستان بستری می کردند. در سال ۱۸۵۴ فلورانس نایتینگل با برقراری نظام سلامتی در بیمارستان های نظامی مرگ و میر را از ۵۰% به ۲/۲% تقلیل داد. پاستور دخالت میکروب ها را در ایجاد عفونت بیان نمود و لیستر ضدعفونی را در اعمال جراحی مطرح کرد.
بزرگترین کاهش مرگ و میر ناشی از عفونت ها موقعی شروع شد که نظام سلامت و بهداشت محیط و گندزدائی رایج گردید. پس از کشف آنتی بیوتیک ها طرز تفکر دیگری در بین کارکنان بیمارستان ها پیدا شده و آن این بود که آلودگی می تواند به وسیله آنتی بیوتیک ها مهار شود. ولی استفاده مداوم و مستمر از آنتی بیوتیک ها باعث شد که میکروب های مقاوم به آنتی بیوتیک در محیط بیمارستان ها پدید آید که خود مقدمه ای بر به وجود آمدن واحدهای بهداشت محیط در بیمارستان ها بود. امروزه با پیگیری های انجام شده در کلیه بیمارستان ها پست کارشناس بهداشت محیط دایر شده است. امید است با به کارگیری نیروهای متخصص در آینده مشکلات موجود بهداشت محیطی بیمارستان ها مرتفع و شاهد ارتقاء شاخص های وضع موجود باشیم. مهمترین فعالیت های کارشناس بهداشت محیط بیمارستان عبارت اند از؛
۱-نظارت بر سلامت آب آشامیدنی بیمارستان
- نمونه گیری ماهیانه میکروبی آب شرب بیمارستان
- انجام تست کلر باقیمانده آب بیمارستان
- نمونه گیری شیمیایی آب آشامیدنی بیمارستان و دستگاه همودیالیز
- نظارت بر لایروبی و گند زدایی مخازن آب
۲-نظارت بر ایمنی و بهداشت مواد غذایی بیمارستان
- بازرسی وکنترل اقلام خوراکی قبل از پخت و توزیع (معدوم سازی یا عودت مواد خوراکی غیر قابل قبول)
- نمونه گیری ماهیانه مواد غذایی و ارسال به آزمایشگاه مواد غذایی استان
- پیگیری انجام آزمایشات مختلف پرسنل شاغل در آشپزخانه (ایدز، هپاتیت، تست توبر کولین، کشت مدفوع و…)
- پیگیری گذراندن دوره بهداشت عمومی و کسب گواهینامه مربوطه توسط پرسنل آشپزخانه
- بازدید روتین از آشپزخانه وبررسی وضعیت بهداشتی آنجا
- نظارت بر رعایت بهداشت فردی (استفاده از کلاه، ماسک، دستکش، لباس کار مناسب، استحمام روزانه و…)
- نظارت بر رعایت موازین بهداشتی هنگام حمل، نگهداری، پخت وتوزیع غذا
- آموزش و توجیه کارکنان آشپزخانه در خصوص رعایت مقررات بهداشتی
- نظارت و پیگیری سمپاشی یا بهسازی آشپزخانه به منظور مبارزه با ناقلین
- پیگیری دریافت کارت معاینه پزشکی توسط پرسنل مربوطه
- گزارش موارد غیر عادی و معضلات مکانیسم تهیه و توزیع غذا به مسئولین بیمارستان
۳-نظارت بر حسن اجرای قانون مدیریت پسماندها
- تهیه اندیکاتور مناسب برای کنترل عملکرد دستگاه های اتوکلاو CSR و پسماندهای پزشکی
- پایش عملیات تفکیک زباله در بخش ها
- تهیه و توزیع بر چسب های ویژه کیسه های زرد ومشکی وسیفتی باکس ها در بخش ها
- نظارت بر جمع آوری وتخلیه به موقع زباله ها در بخش ها
- نظارت بر نظافت صحیح و ضدعفونی سطل های زباله وبین های مخصوص حمل پسماند
- نظارت بر نظافت و گندزدایی محل نگهداری موقت زباله و واحد بی خطر ساز
- نظارت بر رعایت اصول بهداشتی و ایمنی هنگام جمع آوری وحمل زباله ها
- نظارت بربی خطر سازی پسماندهای پزشکی سایر مراکز و اشخاص حقیقی یا حقوقی
- آموزش بهداشت وایمنی به افراد و پرسنلی که در این راستا فعالیت می نمایند.
۴-نظارت بر گندزدایی سطوح و تجهیزات
- توزیع محلول ضدعفونی کننده سطوح در بخش ها و آموزش کاربردی آن به کلیه خدمه
- توزیع محلول ضدعفونی کننده تجهیزات در بخش ها وآموزش کاربردی آن به کلیه خدمه ها
- این مواد توسط کارشناس بهداشت محیط بیمارستان از شرکت های معتبر خریداری و توسط ایشان بر حسب نیاز توزیع می شود.
۵-نظارت بر بهداشت دست ها
- ساخت و توزیع محلول ضدعفونی کننده دست در بخش ها و آموزش استفاده صحیح از آن به کلیه پرسنل
- آموزش شستشو و ضدعفونی اصولی دست ها و کاربری صحیح دستکش به نیروهای خدماتی و جدیدالورود
۶-نظارت بر مبارزه با ناقلین
- گزارش مشکلات وارایه پیشنهادات
- در راستای بهسازی محیط بیمارستان به منظور مبارزه با ناقلین به مقامات بالاتر
- تهیه سموم حشره کش و جونده کش و استفاده از آنها بر حسب ضرورت در بخش ها
- تاکید بر رعایت اصول بهداشتی و مدیریت محیط بعنوان پایدارترین روش مبارزه با ناقلین
۷-نظارت بر سمپاشی و کاربرد سموم و تله در بیمارستان
- نظارت بر عقد قرارداد با شرکت های مجاز سمپاشی و پایش عملکرد آن ها
- نظارت بر دفع صحیح و اصولی فاضلاب بیمارستان
۸-نظارت بربهداشت محیط بیمارستان
- بازدید روتین از بخش ها
- بازدید از محوطه سردخانه جسد، کلینیک تخصصی و سایر قسمت های بیمارستان و گزارش نواقص بهداشتی به مسئولین
- گزارش کم کاری یا سهل انگاری پرسنل خدماتی به مسئولین
- ارائه پیشنهاد و راهکارهای مناسب به منظور بهبود وضعیت بهداشتی بیمارستان به مسئولین
۹-مشارکت در طرح ارتقاء حاکمیت بالینی
- طراحی و تکمیل چک لیست بازدید بهداشت محیطی از بخش ها در راستای اجرای این طرح مذکور
- ارایه راهکار و پیشنهاد به صورت مکتوب جهت تعالی وضعیت بهداشتی بیمارستان
- گزارش مشکلات مشهود در بخش ها و واحدهای مختلف و دغدغه های مردم منظور افزایش رضایتمندی ارباب رجوع
۱۰- عضویت در کمیته های داخلی بیمارستان
- عضویت در کمیته های: مدیریت بحران، عفونت های بیمارستانی، اخلاق پزشکی، دارو وتجهیزات، انتقال خون، حاکمیت بالینی، بهداشت محیط-بهره وری، تیم ارزیابی، اعتبار بخشی و تغذیه
۱۱-نظارت بر عملکرد واحد رختشویخانه
- نظارت بر تامین اقلام پارچه ای تمیز بخش ها
- نظارت بر نحوه ضدعفونی اقلام مذکور
- نظارت بر روش جمع اوری و حمل اقلام کثیف به واحد رختشویخانه
۱۲- ارائه استاندارد های مورد نیاز در موارد خاص مثل تعمیرات ساختمان و ساخت واحد های جدید
۱۳-توجیه و آموزش کلیه نیروهای جدیدالورود
۱۴-برگزاری جلسات آموزشی برای همکاران اعم از پرستاری–خدماتی و…
۱۵- همکاری با پرسنل محترم شبکه بهداشت شهرستان در زمینه ارائه گزارش های لازم
نویسنده
خانم مهندس نرگس دهقان نیری
لیسانس رشته بهداشت محیط و کارشناس بهداشت محیط بیمارستان شهید دکتر بهشتی تفت
