در چه شرایطی باید برای خرید و زدن ماسک اقدام کنیم؟

ماسک یکی از تجهیزات حفاظت فردی است که کاربرد های زیادی دارد. حال این سؤال وجود دارد که در چه شرایطی باید برای خرید و زدن ماسک اقدام کنیم؟ در زمان ماسک زدن چه نکاتی را رعایت کنیم؟ در محیط های کاری و در محیط خانه چه ماسک هایی باید استفاده کنیم؟ آیا دوخت ماسک پارچه ای راه حل مناسبی برای حفاظت از دستگاه تنفسی است؟ این مقاله، یک راهنمای کامل برای استفاده از ماسک های تنفسی در شرایط مختلف است.

در زمان شیوع بیماری های ویروسی آنفلوانزا و کووید ۱۹

عفونت های ویروسی دستگاه تنفسی، علائم زیاد مشابهی ایجاد می کنند. این عفونت ها تحت عنوان بیماری های حاد تنفسی شناخته می شوند. شایع ترین نوع این بیماری ها “سرماخوردگی” می باشد. اگرچه این نوع از بیماری ها عمدتاً خفیف هستند، اما گاهی اوقات مثل کرونا باعث بیماری شدید و مرگ می شوند. در زمان شیوع این بیماری ها چه ماسکی باید بزنیم؟ آیا زدن ماسک ضروری است؟

اهمیت ماسک زدن در زمان شیوع عفونت های تنفسی

همانطور که گفته شد، بیماری های حاد تنفسی منبع ویروسی دارند. در حالی که اغلب آزمایش ها در مورد عملکرد ماسک ها روی ذرات غیر بیولوژیکی انجام شده است. هرچند ممکن این نتایج برای ویروس ها قابل تعمیم نباشند. بیشتر با مقایسه ابعاد ویروس و ذرات معلق در هوا اثرگذاری ماسک بررسی شده است.

به طور کلی اطلاعات کمی در مورد اثر ماسک در فیلتر کردن ویروس های تنفسی وجود دارد. بیشتر تحقیقات بر ویروس آنفلوانزا تمرکز داشته است. با این حال طبق شواهد، در زمان شیوع بیماری های همه گیر آنفولانزا و کرونا، ‌استفاده از ماسک برای جلوگیری از انتقال مؤثر است.

انتقال اولیه بیماری هایی مثل کرونا از طریق قطرات تنفسی انجام می شود. بر اساس یافته ها، انتقال به طور عمده در هفت روز اول پس از عفونت رخ می دهد. زمانی که افراد تا حد زیادی بدون علائم بیماری هستند. یعنی اگر شما ناقل باشید، احتمالاً از آن اطلاعی ندارید. بنابراین همه باید تصور کنیم که ما به طور بالقوه برای اطرافیان خطرناک هستیم. میکرو قطرات تنفسی تا ۱/۵ متر در اطراف فرد ناقل پخش می شوند.

نکات بیشتر در مورد ماسک زدن در زمان شیوع بیماری های ویروسی

ویروس ها از طریق تماس مستقیم یا غیرمستقیم، قطرات تنفسی (قطر بیشتر از ۵ میکرومتر) و میکروقطرات (قطر کمتر از ۵ میکرومتر) بین انسان ها پخش می شوند.

• بنابراین در این دوران مهم تر از ماسک زدن،‌ رعایت بهداشت است. فاصله گذاری اجتماعی،‌ ضدعفونی کردن سطوح و شست و شوی دست ها از مهمترین موارد است.
• به جای ماسک، حتی یک دستمال کاغذی جلو دهان شما باعث جلوگیری از پرتاب شدن قطرات به صورت طرف مقابل شما می شود. دقیقاً مثل سرویس زدن در بازی والیبال است. ماسک مانند تور عمل میکند و مانع عبور توپ (ویروس) می شود.
• در صورتی که درخانه هستید و با افراد بیمار ارتباطی ندارید،‌ استفاده از ماسک اسراف است. در دوران شیوع بیماری های عفونی مانند کووید ۱۹ ماسک کمیاب می شود. بنابراین بسیاری از کارکنان بیمارستان ها و مراکز درمانی با مواجه می شوند.

آیا دوختن ماسک پارچه ای در خانه را امتحان کرده اید؟

در بسیاری از برنامه های تلویزیونی یا شبکه های اجتماعی، دوخت ماسک پارچه ای در خانه آموزش داده می شود. متأسفانه که اطلاعات کافی از تأثیر ماسک پارچه ای در جلوگیری از انتقال ویروس آنفلوانزا یا ویروس کرونا نیست. حتی برخی متخصصین مردم را به استفاده از ماسک پارچه ای تشویق نمی کنند. چرا که اعتقاد دارند،‌ فردی که ماسک پارچه ای پوشیده، احساس خطر نمی کند. بنابراین اصول بهداشتی مانند فاصله گذاری اجتماعی را رعایت نمی کند.

• در صورت ضرورت دوخت ماسک پارچه ای، سعی کنید از پارچه های ضخیم و متراکم استفاده کنید. البته در حدی که جلو تنفس شما را نگیرد.

 در زمان حضور گرد و غبار و ریزگردها در هوا

ریزگردها ذرات بسیار کوچک و سبک با قطر کمتر از ۵ میکرومتر هستند. در اثر فرسایش خاک تا مسافت بسیار طولانی جابجا شده و انتقال می یابند. باد عامل جابجایی این ذرات می باشد. در سال های اخیر این پدیده به یکی از مشکلات کشور ایران نیز تبدیل شده است. استفاده از ماسک یکی از راه های حفاظت از خود در برابر این ذرات ریز گرد و غبار است. ولی در استفاده از ماسک‌ها هم باید نکات زیادی را مد نظر قرار داد.

برای حفاظت از دستگاه تنفسی در برابر ریزگردها،‌ چه نوع ماسکی بزنیم؟

ماسک ها به عنوان تجهیزات حفاظتی دستگاه تنفسی از تنوع زیادی برخوردار هستنند. انتخاب ماسک مناسب برای مقابله با ریزگردها خیلی مهم است. ماسک‌های جراحی به راحتی ذرات با ابعاد ریزگردها را از خود عبور می‌دهند. به هیچ وجه استفاده از ماسک جراحی در این زمان توصیه نمی‌شود. بهتر است ماسکی که دهان و بینی را بطور کامل پوشش می دهد، استفاده شود.

ماسک مناسب جهت مقابله با ریزگردها ماسک های FFP2 و N95 می باشد. این نوع از ماسک ها ۹۴ تا ۹۵ درصد ذرات و گرد و غبار را فیلتر می کنند. ماسک های FFP2 و N95 برای املاح ریز و محیط های کاری مواد معدنی ساخته شده اند که شباهت زیادی به ریزگردها دارند.

سایر نکات مربوط به ماسک زدن در حضور ریزگردها

• برای افراد مسن و بیماران دچار مشکلات قلبی عروقی و تنفسی بایستی از ماسک سوپاپ دار استفاده کرد.
• ماسک های FFP2 و N95 برای بچه ها پوشش مناسبی ندارند. بس باید از انواع ماسک های طراحی شده مخصوص کودکان استفاده کرد.
• زنان باردار در سه ماهه دوم و سوم بارداری حجم ریه آنها کاهش می یابد. اگر در استفاده از ماسک احساس ناراحتی می کنند نباید از ماسک استفاده نمایند. حتماً با پزشک خود در این زمینه مشورت کنند.
• در زمان ماسک زدن اگر احساس ناراحتی کردید، چند لحظه ماسک را بردارید و دوباره روی صورت قرار دهید.
• هرگز از یک ماسک به صورت مشترک استفاده نکنید.

در بیمارستان ها و مراکز درمانی چه ماسکی بزنیم؟

برای جلوگیری از انتقال آئروسل های درشت (قطرات بزرگتر از ۵ میکرومتر)، ماسک جراحی استفاده می شود. به دلیل اندازه بزرگ این قطرات در هوا معلق نمی مانند و تا فاصله زیاد حرکت نمی کنند. این ذرات حین صحبت، عطسه یا سرفه کردن ایجاد می شوند. در مواجهه با قطرات با اندازه کوچک تر از ۵ میکرومتر یا ذرات حاوی عامل عفونی ماسک جراحی کارایی ندارد. در مراقبت از بیماران می بایست تمام پرسنل درمانی (پزشکان، رزیدنت ها، پرستاران، پرسنل آزمایشگاه، پرسنل رادیولوژی و سایر قسمت ها و پرسنل خدماتی) از وسایل حفاظت فردی استفاده نمایند. ماسک هایی که روی صورت فیت می شوند، ‌در مقابل ذرات و عوامل عفونت زا نسبت به ماسک های جراحی به مراتب بهتر عمل می کنند.

نکاتی که هنگام زدن ماسک جراحی در بیمارستان باید رعایت کرد.

مقابل بیماری که احتمال پاشیده شدن خون، ترشحات یا مایعات بدن او وجود دارد، ماسک جراحی کفایت می کند. اگر در مراکز درمانی کار می کنید،‌ رعایت نکات زیر هنگام استفاده از ماسک جراحی را فراموش نکنید؛

• ماسک جراحی باید به طور کامل روی دهان و بینی را بپوشاند.
• پس از زدن ماسک، با بند یا کش پشت سر آن را محکم کنید.
• ماسک را بعد از ۲-۳ ساعت استفاده با یک ماسک جدید جایگزین کنید. ماسک قبلی را معدوم کنید.
• اگر ماسک جراحی حین استفاده، خیس یا مرطوب شد، آن را بلافاصله تعویض کنید.
• ماسک را به هیچ وجه به گردن آویزان نکنید.

مراحل زدن ماسک جراحی در بیمارستان

1. دست های خود را ضدعفونی کنید.
2. ماسک را روی دهان و بینی و چانه قرار دهید.
3. لبه بالایی ماسک را روی قسمت بالای بینی تنظیم کنید.
4. بندهای ماسک را از پشت سر ببندید و ماسک را تنظیم و محکم کنید.

نکاتی که هنگام زدن ماسک N95 در بیمارستان باید رعایت کرد.

برای استفاده از ماسک N95‌ باید موارد زیر را در نظر گرفت:

• ماسک باید کاملاً روی دهان، بینی و چانه را پوشانده باشد.
• مراقب باشید که سطح بیرونی ماسک آلوده نشود (می توانید یک ماسک جراحی یک بار مصرف را روی ماسک N95 بپوشید).
• از محافظ های طلقی صورت استفاده کنید.
• هنگام نگهداری و استفاده از ماسک سعی کنید به آن آسیب فیزیکی وارد نشود.
• قبل و بعد از گذاشتن ماسک دست ها را با آب و صابون بشویید.
• سعی کنید سطح ماسک را لمس نکنید.
• ماسک را به گردن آویزان نکنید.
• ماسک ها را به محض خیس شدن یا بعد از ۶ ساعت استفاده عوض کنید.

مراحل زدن ماسک N95 در بیمارستان

1. قسمت پشت یا خارجی ماسک را در کف دست قرار دهید (به که صورتی بندهای ماسک بصورت آزاد در زیر دست شما آویزان باشد).
2. ماسک تنفسی را زیر چانه خود قرار دهید.
3. ابتدا بند بالایی ماسک را با دستی که آزاد است به بالا و پشت سر خود بکشید. سپس بند پایینی ماسک را نیز به بالا کشیده و نزدیک گردن و زیر گوش قرار دهید.
4. انگشتان دو دست را روی فلز قسمت بینی گذاشته و آن را روی بینی خود قالب دهید.
5. نشتی ماسک را بررسی کنید.

نکات مربوط به کنترل نشتی

• ابتدا با یک بازدم سریع به سرعت هوا را بیرون دهید.
• اگر نشتی وجود داشته باشد موقعیت ماسک را تنظیم کنید و یا بندها را بکشید و نشتی را مجدداً کنترل کنید.
• نشتی در حالت بازدم منجر به خروج هوا از طریق منافذ اطراف می شود.
• سپس به طور عمیق نفس بکشید.
• اگر نشتی وجود نداشته باشد، فشار منفی باعث چسبیدن ماسک به صورت می شود.
• نشتی در حالت دم باعث می شود، هوای اطراف بدون عبور از فیلتر ماسک وارد دستگاه تنفسی شما گردد.

در این مقاله به برخی از شرایطی که شما باید برای تهیه و خرید ماسک اقدام کنید اشاره شد. در شرایط مختلف انتخاب نوع ماسک خیلی مهم است. همچنین در این مطلب نحوه استفاده و نکاتی که باید در زمان ماسک زدن رعایت کنید،‌ ذکر شده است.

منابع

Nature Medicine Brief Communication, Respiratory virus shedding in exhaled breath and efficacy of face masks

Guidelines on use of masks for health care workers, patients and members of public

– ماسک مناسب در برخورد با گرد وغبار و ریز گردها، پورتال آموزشی معاونت بهداشتی و مرکز بهداشت استان قزوین

– استفاده ایمن از وسایل حفاظت فردی با توجه به نوع مراقبت، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی گلستان