استفاده از ماسک برای حفاظت در برابر کرونا ویروس و سؤالات متعدد در مورد انواع ماسک و شرایط استفاده از آن، موضوعاتی است که این روزها در بین مردم زیاد پرسیده می شود.
با توجه به شیوع ویروس کرونا و سؤالاتی که در مورد استفاده از ماسک های تنفسی برای حفاظت در برابر کرونا وجود دارد، در اینجا دکتر مهدی جهانگیری دانشیار گروه مهندسی بهداشت حرفه‌ای و ایمنی کار دانشگاه علوم پزشکی شیراز به این سؤالات پاسخ می دهد.
چه کسانی باید برای حفاظت در برابر ویروس کرونا از ماسک تنفسی استفاده کنند؟
مطابق توصیه سازمان بهداشت جهانی (WHO)، افراد زیر باید برای حفاظت در برابر کرونا از ماسک تنفسی استفاده کنند:
– کارکنان خدمات بهداشتی درمانی و افرادی که همراه بیمار هستند یا از بیمار مراقبت می‌کنند.
– افرادی که بیمارند یا علائم بیماری نظیر تب، سرفه یا عطسه دارند.
آیا افراد سالم هم باید برای حفاظت در برابر کرونا از ماسک تنفسی استفاده کنند؟
افراد سالم در صورتی باید از ماسک تنفسی استفاده کنند که کارکنان خدمات بهداشتی درمانی باشند یا از افراد بیمار مراقبت کنند.
با این حال، در مورد برخی گروه‌های شغلی که در مکان‌های شلوغ فعالیت می‌کنند، مثل کارکنان بانک‌ها و… و نیز در اماکن شلوغ، مثل اتوبوس، مترو، حضور دارند، استفاده از ماسک پزشکی معمولی یا در شرایط کمبود، ماسک‌های پارچه‌ای تمیز، برای پوشاندن دهان و بینی کفایت می‌کند.
ماسک مناسب برای حفاظت در برابر کرونا ویروس چیست؟
در حال حاضر، حداقل ماسکی که برای حفاظت در برابر ویروس‌ها توصیه شده است در استاندارد آمریکایی ماسک N95 است. حرف “N”بدین معنی است که این فیلتر برای ذرات روغنی حفاظتی فراهم نمی‌کند (Not Oil Resistant). به عبارت دیگر، چون چربی و روغن ویروس‌ها کم است، این ماسک‌ها به شرط استفاده صحیح، حفاظت مناسبی در برابر ویروس کرونا دارند.
عدد ۹۵ نیز به این معناست که این ماسک قادر است دست کم ۹۵ درصد ذرات با اندازۀ ۰/۳ میکرون را حذف کند. البته ماسک‌های با درجه حفاظتی بالاتر مثل N99 و N100 و نیز ماسک‌های سری R (R95-R99-R100) و P (P95-P99-P100) کارایی حذف بالاتری دارند؛ ولی هزینه بیشتری داشته و دسترسی به آنها هم مشکل است.
در استانداردهای اروپایی (EN) معادل ماسک N95، ماسک FFP2 است که دست کم ۹۴ درصد ذرات معلق را حذف می‌کند. بنابراین کارایی ماسک N95 و FFP2 تقریباً مشابه است و ماسک FFP2 نیز برای حفاظت در برابر کرونا مناسب است.
آیا با توجه به اینکه اندازه ویروس کرونا ۶۹ تا ۱۴۰ نانومتر (میانگین ۱۲۵ نانومتر) گزارش شده است، ماسک های N95 و FFP2، قادر به حذف آنها هستند؟
ماسک‌های N95 و FFP2 بر اساس اندازه ذره ۳۰۰ نانومتر یا ۰/۳ میکرون طبقه‌بندی می شوند؛ چون این اندازه بیشترین نفوذ را دارد؛ ولی این بدین معنی نیست که این ماسک ها ذرات کوچک‌تر از ۰/۳ میکرون را حذف نمی کنند.
برخی تحقیقات نشان داده این است که این ماسک‌ها حتی اندازۀ ۰/۰۰۷ میکرون (۷ نانومتر) را هم به میزان ۹۶ درصد فیلتر می کنند که کوچک‌تر از اندازه ویروس کرونا است.
چه تفاوتی بین ماسک N95 با ماسک جراحی وجود دارد؟
در زبان انگلیسی، دو کلمۀ Respirator و Mask وجود دارد که در زبان فارسی هر دو، ماسک ترجمه می‌شوند. ماسک‌های N95، به‌عنوان Respirator، ولی ماسک جراحی با عنوان Mask شناخته می‌شود.
معادل ماسک های N95 در استانداردهای کشورهای مختلف چیست؟
ماسک های N95 در استانداردهای کشورهای مختلف تحت عناوین متفاوتی شناخته می شوند. به طور کلی معادل ماسک های N95 در استاندارد اروپایی (EN) FFP2، در استاندارد کشور چین KN95، در کشور استرالیا و نیوزلند P2، ژاپن DS FFRs و کره جنوبی کلاس یک می باشد.
با توجه به کاربرد گسترده ماسک های N95 (استاندارد آمریکایی) و FFP2 (استاندارد اروپایی) در کشور ما، مشخصات این دو ماسک در جدول زیر با هم مقایسه شده اند.
آیا می توان به جای ماسک های N95/FFP2 از ماسک های جراحی به منظور حفاظت در برابر ویروس ها استفاده کرد؟
ماسک‌های جراحی به منظور استفاده به عنوان ماسک‌های ذرات (و ویروس‌ها) طراحی نشده‌اند و قادر به تأمین حفاظت کافی، همانند ماسک های N95 نیستند. بااین‌حال، این ماسک برای حفاظت در برابر ترشحات ناشی از عطسه، سرفه و نیز برای بیمارانی که این علائم را دارند، مناسب است.
ماسک‌های جراحی به طور اثربخش، ذرات کوچک موجود در هوا را فیلتر نکرده و از نشتی ناشی از لبه‌های ماسک، هنگام نفس کشیدن کاربران جلوگیری نمی‌کند.
ماسک‌های جراحی، به عنوان آخرین گزینه، برای کارکنان بهداشتی درمانی که در مواجهه با بیماران هستند و به هر دلیل به ماسک‌های N95 (FFP2) دسترسی ندارند، استفاده می شود.
منظور از ماسک های فیلتردار یا سوپاپ‌دار چیست؟
عموم مردم، به اشتباه ماسک های سوپاپ‌دار را ماسک های فیلتردار می نامند و بعضاً تصور می‌کنند که سوپاپ همان فیلتر است! سوپاپ در واقع شیر بازدمی است که هنگام دم بسته و هنگام بازدم باز می‌شود.
کار سوپاپ در واقع خروج راحت تر هوای بازدمی است که سبب تجمع کمتر هوای بازدمی و رطوبت در هوای ناحیه تنفسی کاربر می‌شود.
اگر از ماسک های سوپاپ‌دار استفاده می کنید، همیشه دقت کنید که لایه ژلاتینی یا لاستیکی سوپاپ سالم باشد و به اصطلاح، تغییر شکل نداده باشد. در صورت نقص سوپاپ، آلودگی بدون عبور از فیلتر ماسک وارد ناحیه تنفسی فرد شده و سلامت فرد را در معرض خطر قرار می دهد.
آیا بیماران می توانند از ماسک های سوپاپ‌دار استفاده کنند؟
ماسک‌های سوپاپ دار برای افراد سالم، مناسب است؛ ولی افراد بیمار نباید از این گونه ماسک ها استفاده کنند. چراکه هوای بازدمی آنها که آلوده است، بدون عبور از فیلتر در محیط منتشر شده و افراد دیگر را در معرض خطر قرار می‌دهد.
چرا گفته می شود هنگام استفاده از ماسک، فرد نباید ریش، سبیل یا موی صورت داشته باشد؟
ماسک های N95 یا FFP2 جزو ماسک های چسبان یا فشار منفی طبقه بندی می شوند. بدین معنی که این ماسک ها زمانی حفاظت کافی فراهم می کنند که به طور کامل روی صورت کیپ شوند و هیچ مانع یا شکافی مثل ریش، ته‌ریش، سبیل و خال و جوش و… در محل تماس لبه های ماسک با صورت وجود نداشته باشد. در غیر این صورت، هوای آلوده ممکن است از لبه های ماسک به داخل ناحیه تنفسی کاربر وارد شود.
به علاوه، نحوه تنظیم ماسک، حصول اطمینان از کیپ شدن آن بر صورت و نیز، انتخاب اندازه و مدل مناسب ماسک، در اطمینان از کارایی آنها بسیار اهمیت دارد.
ماسک های N95/FFP2 هرچند وقت یکبار و تحت چه شرایطی باید تعویض شوند؟
این ماسک ها یکبار مصرف اند؛ بدین معنی که تنها برای یک نوبت کاری هشت ساعته می توانند استفاده شوند و پس از تماس با آلودگی باید تعویض شوند.
در شرایطی که با کمبود ماسک مواجهه هستیم، با رعایت یک سری شرایط می توان از آنها به‌طور محدود مجدداً استفاده کرد.
بااین‌حال، در صورت رخداد هرگونه نقص در عملکرد سوپاپ، تغییر شکل یا پاره شدن، آسیب به بندها، ایجاد مقاومت تنفسی و نیز ایجاد رطوبت زیاد در آن باید بلافاصله ماسک را تعویض کرد.