عنوان دوره آموزشی: روش عملیاتی شناسایی خطرات در صنعت و تاثیر نظامات دولتی در کاهش وقوع حوادث

جناب آقای مهندس سید محمد رضا حسینی الست

مهندس صنایع و کارشناسی ارشد حقوق، بازرس کار و کارشناس رسمی دادگستری، مشاوره قانون کار، حوادث، ایمنی و بیمه مسئولیت مدنی

نحوه برگزاری: آنلاین

دوره آفلاین: اگر امکان شرکت در دوره آنلاین روش عملیاتی شناسایی خطرات در صنعت و تاثیر نظامات دولتی در کاهش وقوع حوادث را نداشته اید، جهت شرکت در دوره آفلاین و دریافت راهنمایی بیشتر با شماره  09190422780 تماس بگیرید تا تیم باما HSE به شما کمک کنند.

حضور در دوره آموزشی برای عموم رایگان

اعطای گواهینامه معتبر رایگان به دانشجویان طرح مهارت افزایی (طرح کاد پلاس)

هزینه دریافت گواهی نامه معتبر برای سایر شرکت کنندگان در دوره آموزشی (100 هزار تومان)

گواهی پایان دوره: گواهی پایان دوره توسط شرکت آتی سلامت محیط و کار پویا اعطا می گردد. این شرکت دارای مجوز آموزشی از مرکز تحقیقات وزارت کار و سازمان فنی و حرفه ای کشور می باشد.

با عنایت به وبینار فوق، مطلب ذیل می تواند برای شما مفید باشد.

شناسایی خطرات در صنعت

ورودی طلایی در سیستم مدیریت ایمنی، اطلاعات مربوط به شناسایی خطرهاست. یک حقیقت آشکار در ایمنی سیستم آن است که غالباً کاهش خطر آسان تر از شناسایی یا یافتن آن است. حتی اگر واکاوگر بتواند درک کاملی از نظریه خطر و فنون واکاوی خطر داشته باشد بازهم شناسایی کامل خطرها برای او دشوار خواهد بود. شناسایی خطر جنبه ی کلیدی در فرایند واکاوی دارد. گاهی خطرها همچون موجودات ریز و ناآشکار همه جا پراکنده اند و واکاوگر باید آنها را شکار کند و به دام اندازد. این آشکارسازی همان فرآیند شناسایی خطر است. برای آنکه واکاوگر در شناسایی یا تشخیص خطر موفق باشد، باید دست کم چهار ویژگی داشته باشد

• درک نظریه ی خطر؛
• شناخت طراحی و عملیات سیستم؛
• آشنایی کلی با روشهای شناسایی خطر؛
• تسلط بر دست کم یکی از فنهای واکاوی خطر؛
• فنون شناسایی خطر

چند فن گوناگون برای شناسایی خطر وجود دارد. روشهای شناسایی خطرها را به دو روش عمده تقسیم می کنند.

1. روش مبتنی بر تجربیات و مستندات
2. روش خلاق

روش مبتنی بر تجربیات و مستندات

در صورتی که سیستم پیچیده نبوده و همچنین نمونه ی مشابه آن در گذشته دیده شده باشد، میتوان از روش تجربی استفاده کرد. این روش عمدتاً برپایه ی مکتوبات گوناگون قرار می گیرد. از مزایای این روش سرعت زیاد و هزینه اندک است؛ اما با این روش نمی توان همه ی خطرهای سیستم را شناسایی کرد؛ زیرا با پیشرفت تکنولوژی همواره احتمال بروز خطر جدید یا شرایط خطرناک جدید وجود دارد. برخی از شیوه های تجربی برای شناسایی خطرها عبارت است از:

• • بررسی مقررات و استانداردهای ایمنی: با توجه به دلیل و منطق موجود در پس معیارها و اصول اختصاصی ایمنی در سیستم مدنظر می توان برخی خطرها را به آسانی شناسایی کرد. برای نمونه وقتی در یکی از معیارهای ایمنی گفته شده است حرکت رو به بالای کلید برق باید جریان را وصل کند، نشان می دهد که کلیدهایی که در خلاف جهت روشن می شوند خطر به حساب می آیند.
  • بررسی انواع گزارش (اطلاعات کسب شده از همان صنعت یا صنایع مشابه): در هر شرکت یا شرکت های مشابه مستندات مربوط به حوادث مانند گزارش های بررسی حوادث/ شبه حوادث می توانند در شناسایی خطر سودمند باشند. برای نمونه، هرگاه در بررسی حوادث مشخص شده باشد که انباشتن دستمال آلوده به هیدروکربورهای مشتقات نفتی موجب بروز آتش سوزی شده است، هنگام ارزیابی محیط با مشاهده ی چنین دستمال هایی یکی از خطرها شناسایی خواهد شد. دیگر گزارش هایی که می توان به مثابه منبع شناسایی خطر از آنها نام برد، عبارت است از: گزارش غرامت شغلی کارگران و ادعای خسارت مشتریان به دلیل حوادث ناشی از کار، خط مشی ها و گواهینامه ها، نقشه ها و دیاگرامها، فهرست مواد و تجهیزات موجود، فهرست خرید مواد و تجهیزات گزارشه ای ارزیابیه ای ریسک پیشین، گزارش بازرسی / گشت ،آنومالی/ مجوز کار ......
  • بررسی طراحی های موفق پیشین: شیوه ی دیگر برای شناسایی خطرها، بررسی و تحلیل طراحی های موفق پیشین است با بررسی اسناد مختلف مربوط به طراحی یک سیستم موفق و استانداردهای به کار رفته در آن می توان، وضعیت های خطرناک را تشخیص داد (مهندسی معکوس) برای نمونه، برای قطع جریان مستقیم به جای قراردادن کلید قطع جریان در سیم نول آن را در سیم فاز قرار می دهند. این طراحی موفقیت آمیز است و می تواند از برق گرفتگی جلوگیری کند؛ بنابراین هرگاه کلید جریان برق در مسیر سیم نول قرار گرفته باشد یک خطر به حساب خواهد آمد.
  • فهرست بازبینی خطرها: این روش برای شناسایی رایج ترین خطرها در سیستم به کار می رود. استفاده از آن نیازی به تیم ارزیابی نداشته و به صورت انفرادی نیز امکان پذیر است در فهرست بازبینی (سیاهه وارسی) خطرها دسته بندی می شوند. فهرست های بازبینی منبعی با ارزش برای شناسایی خطر در پروسه های کاری و تجهیزات و سیستم است. گاهی فهرست بازبینی تنها برای یکی از فنون واکاوی خطر کاربرد دارد؛ مانند فهرست بازبینی انرژی یا آزادسازی آنکه در روش ETBA به کار می رود؛ اما فهرست های بازبینی کامل تر نیز وجود دارند. مانند فهرست بازبینی خطر ارائه شده به وسیله ی اریکسون.

روش خلاق

این روش ها در مقایسه با روش تجربی، به هزینه و زمان بیشتری نیاز دارند. مهمترین شیوه های خلاق برای شناسایی خطرها عبارت است از:

• • بارش فکری: بارش فکری یک روش حل مسئله است که در رشته های گوناگون استفاده می شود. این روش به وسیله ی الکس اسبورن در سال ۱۹۳۰ معرفی شد. به اعتقاد او شمار پیشنهاد هایی که در گروه به ذهن هر فرد می رسد، دو برابر شمار پیشنهاد ها در حالت انفرادی است. از این رو باید گفت بارش فکری روشی است که از تعاملات اجتماعی میان افراد درگیر در فرآیند شناسایی ریسک پروژه به وجود می آید. بارش فکری بر دو اصل و چهار قاعده ی اساسی استوار است اصول آن عبارت است از:

اصل اول؛ تنوع نظرات سودمند است. از این رو ترکیب اعضای تیم ارزیابی بسیار مهم است. تنوع نظرات موجب می شود بخشی از مغز که به خلاقیت مربوط است فعال تر شود، تا بر تفکر قضاوتی خود چیره شود. تفکر قضاوتی در واقع به معنی ارزیابی ها و نظرات تکمیلی نسبت به مطلب است. به این منظور پس از آنکه همه پیشنهاد ها گردآوری شد بررسی و ارزیابی آنها آغاز می گیرد.

اصل دوم؛ کمیت فزاینده ی کیفیت است؛ یعنی هر اندازه شمار پیشنهادها بیشتر شود احتمال رسیدن به راه حل بهتر افزایش می یابد.

چهار قاعده ی اساسی آن نیز عبارت است: از تمرکز بر کمیت، دوری از انتقاد، استقبال از ایده های غیر معمول، ترکیب و بهبود ایده ها. رعایت این قواعد موجب هم افزایی نظرات گروه شده و درنهایت باعث بروز خلاقیت در گروه می شود. بر این اساس محدودیتی برای مطرح کردن ایده ها وجود نخواهد داشت و در یک فرآیند طبیعی گروه به ایده های بهتر دست خواهد یافت. که پس

این روش افراد ایده ها و راه حل های خود را برای حل مسئله بیان می کنند و اعضای دیگر هیچگونه قضاوتی در خصوص ایده ها و راه حل ها ارائه نمی کنند. روش بارش فکری این امکان را به اعضاء می دهد از شنیدن پیشنهاد های دیگران پیشنهاد اولیه بهبود داده شود؛ بنابراین اعضاء می توانند افزون بر ارائه ی پیشنهاد آن را بهبود دهند، همچنین میتوانند پیشنهاد خود را با چند پیشنهاد تلفیق کرده و پیشنهاد بهتر و کامل تری به دست آورند. به این ترتیب مشخص می شود روش بارش فکری دارای دو مرحله ی جداگانه است؛ نخست خلاقیت و تولید اندیشه و سپس قضاوت و ارزشیابی پیشنهاد ها به منظور حذف نظرات مشابه و نامناسب و نیز پالایش و جمع بندی آنها.

مهمترین برتری این روش، تقویت روحیه کار گروهی است چنانچه قواعد و مقررات مشخص برای جلسات بارش فکری در نظر گرفته و رعایت شود بسیار کارآمد خواهد بود،اما روشی وقت گیر است.

• • چه می شود اگر؟ ؛ این روش برپایه ی بارش فکری بنیان شده و برای هرگونه شرایط بــه ویــژه سناریوهای ساده مناسب است. با این تفاوت که افراد برای یافتن انحراف احتمالی از ویژگی های طراحی یا طراحی نامناسب پرسش هایی را مطرح می کنند که همواره با (چه می شود اگر؟) آغاز می شود؛ مانند چه می شود اگر دمای راکتور از اندازه ی تعیین شده بالاتر رود؟ از این روش به عنوان یک تکنیک ارزیابی ریسک نیز استفاده شده است.
  • مصاحبه کارکنان: صنعت تجربه هایی ارزشمند در حوزه ی مسائل ایمنی دارند؛ بنابراین گفت و شنود با آنها میتواند در شناسایی خطرها مؤثر واقع شود.
  • تکنیک های ارزیابی ریسک در پروژه ها: برخی تکنیکهای ارزیابی ریسک چنان طراحی شده اند که خود می توانند خطرها را شناسایی کنند، مانند تکنیک های مطالعه خطر و قابلیت عملیات  HazOP، واکاوی سناریو، درخت رویدادها و...

هیچ یک از روش های نام برده کامل نبوده و تضمینی وجود ندارد که با استفاده از آنها همه ی خطرهای سیستم شناسایی شوند. با وجود این استفاده از فهرست بازبینی خطر نسبت به دیگر روشها مطمئن تر و سریعتر به نظر میرسد البته در کنار آن استفاده از دیگر روشها نیز سودمند خواهد بود. برای نمونه در جلساتی که اعضای تیم واکاوی گرد یکدیگر میآیند میتوان از روش بارش افکار به خوبی بهره جست.