عنوان دوره آموزشی: آلودگی زدایی مراکز درمانی در حوادث شیمیایی، بیولوژیکی، پرتویی و هسته ای (CBRN)

سرکار خانم دکتر فاطمه دهقانی

دکتری مهندسی محیط زیست، کارشناس ناظر بیمارستان ها و مشاور در اعتبار بخشی مسائل زیست محیطی دانشگاه علوم پزشکی شیراز

نحوه برگزاری: آنلاین

جهت دریافت جزوه آموزشی دوره آلودگی زدایی مراکز درمانی در حوادث شیمیایی، بیولوژیکی، پرتویی و هسته ای (CBRN) کلیک نمایید.

گواهی پایان دوره: گواهی پایان دوره توسط شرکت آتی سلامت محیط و کار پویا اعطا می گردد. این شرکت دارای مجوز آموزشی از مرکز تحقیقات وزارت کار، مؤسسه کار و تأمین اجتماعی و سازمان فنی و حرفه ای کشور می باشد.

با عنایت به وبینار فوق، مطلب زیر می تواند برای شما مفید باشد.

 آلودگی زدایی مراکز درمانی در حوادث شیمیایی، بیولوژیکی، پرتویی و هسته‌ای (CBRN)

حوادث CBRN) Chemical, Biological, Radiological, and Nuclear) یا به زبان فارسی حوادث شیمیایی، بیولوژیکی، پرتویی و هسته‌ای، از جمله تهدیدات جدی برای سلامت عمومی و کارکنان حوزه بهداشت و درمان محسوب می‌شوند. مراکز درمانی به عنوان کانون اصلی پاسخ به این بحران‌ها، نیازمند پیاده‌سازی دقیق و استانداردهای بالا در آلودگی زدایی (دیکنتامیناسیون) هستند تا از گسترش آلودگی جلوگیری و سلامت کارکنان و بیماران حفظ شود.

در ادامه، به تشریح روش‌ها، تجهیزات، استانداردها و نکات کلیدی آلودگی زدایی در مراکز درمانی در مواجهه با حوادث CBRN می‌پردازیم. هدف اصلی این است که مخاطبان از کارشناسان بهداشت حرفه‌ای و ایمنی کار گرفته تا کارفرمایان و دانشجویان رشته‌های مرتبط، دانش  کاربردی برای مقابله با این تهدیدات را دریافت کنند.

تعریف و اهمیت آلودگی زدایی در حوادث CBRN

آلودگی زدایی یا دیکنتامیناسیون فرآیندی است که به حذف یا کاهش عوامل آلوده‌کننده شیمیایی، بیولوژیکی، پرتویی یا هسته‌ای از سطوح، تجهیزات و افراد اشاره دارد. این عملیات در مراکز درمانی حیاتی است تا:

• از انتقال عوامل آلوده‌کننده به بیماران و کارکنان جلوگیری شود.
• سلامت و ایمنی نیروی انسانی حفظ گردد.
• آلودگی محیط به حداقل ممکن برسد.
• روند درمان و مدیریت بحران با کمترین اختلال انجام شود.

با توجه به اینکه هر کدام از عوامل CBRN ماهیت و ویژگی‌های خاص خود را دارند، روش‌های آلودگی زدایی نیز متفاوت و تخصصی است.

 آلودگی زدایی در مواجهه با مواد شیمیایی

1. ماهیت آلودگی: مواد شیمیایی شامل گازها، مایعات و جامدات سمی و خورنده می‌شوند که می‌توانند از طریق تماس پوستی، استنشاق یا بلع وارد بدن شوند. نمونه‌هایی مانند گاز خردل (سری آلفا)، سارین، کلر و آمونیاک از خطرناک‌ترین عوامل شیمیایی هستند.
2. روش‌های آلودگی زدایی: شست‌وشوی فوری با آب و صابون
   • مهم‌ترین و اولین گام در حذف مواد شیمیایی از پوست و لباس است. طبق استاندارد CDC، شست‌وشوی کامل با آب حداقل به مدت 15 دقیقه توصیه می‌شود

• استفاده از مواد خنثی‌کننده: بسته به نوع ماده شیمیایی، گاهی نیاز به مواد خاص مانند محلول‌های آلومیناژ (aluminates) یا ترکیبات اکسیدکننده و احیاکننده وجود دارد.
• تهویه محیط: برای جلوگیری از تجمع گازهای سمی در مرکز درمانی، تهویه مناسب ضروری است.

3. نکات ایمنی: پرسنل باید از تجهیزات حفاظت فردی شامل ماسک‌های شیمیایی، دستکش‌های مقاوم به مواد شیمیایی و لباس‌های مخصوص استفاده کنند تا در معرض آلودگی قرار نگیرند.

محتوای آموزشی مرتبط:  HAZMAT

 آلودگی زدایی در مواجهه با عوامل بیولوژیکی

1. ماهیت آلودگی: عوامل بیولوژیکی شامل ویروس‌ها، باکتری‌ها، قارچ‌ها و انگل‌ها هستند که ممکن است در قالب بیماری‌های عفونی یا بیوتروریسم وارد مراکز درمانی شوند. نمونه‌هایی همچون باکتری سیاه زخم (Anthrax) یا ویروس ابولا از مهم‌ترین عوامل بیولوژیکی هستند.
2. روش‌های آلودگی زدایی:  
   • استفاده از ضدعفونی‌کننده‌های موثر: موادی مانند سدیم هیپوکلریت (bleach) با غلظت 0.5% یا الکل 70 درصد برای سطوح موثرند.
   • اتوکلاو و استریلیزاسیون: تجهیزات پزشکی باید پس از هر بار استفاده به طور کامل استریل شوند.
   • قرنطینه و مدیریت پسماندهای عفونی: ضایعات باید در کیسه‌های مخصوص و تحت نظارت جداسازی شوند.
3. نکات ایمنی: پرسنل باید از لباس‌های محافظ، ماسک‌های N95 یا بالاتر و دستکش‌های یکبار مصرف استفاده کنند. آموزش مداوم و رعایت پروتکل‌های ایمنی حیاتی است.

 آلودگی زدایی در مواجهه با مواد پرتوزا یا رادیواکتیو

1. ماهیت آلودگی: مواد پرتوزا شامل منابع گاما، ایکس و ذرات آلفا و بتا هستند که می‌توانند باعث آسیب سلولی و ژنتیکی شوند. تماس با این منابع در مراکز درمانی مانند بخش‌های رادیولوژی، هسته‌ای و آزمایشگاه‌ها ممکن است رخ دهد.
2. روش‌های آلودگی زدایی

• حذف منبع پرتویی: در ابتدا باید منبع را از محل دور کرد یا آن را مهار نمود.
• شست‌وشوی سطوح و تجهیزات با آب و مواد شوینده: برای حذف ذرات پرتوزا.
• استفاده از مواد جذب‌کننده رادیواکتیویته: برخی مواد خاص می‌توانند ذرات را جذب و از بین ببرند.

3. نکات ایمنی

• استفاده از محافظ‌های سربی و تجهیزات حفاظت فردی ویژه.
• استفاده از دوزیمتر برای اندازه‌گیری میزان تابش دریافتی پرسنل.
• محدود کردن زمان تماس با مواد پرتوزا.

محتوای آموزشی مرتبط:  حفاظت در برابر اشعه (مقدماتی)

آلودگی زدایی در مواجهه با مواد هسته‌ای

1. ماهیت آلودگی: مواد هسته‌ای شامل ایزوتوپ‌های رادیواکتیو هستند که در اثر حوادث هسته‌ای یا استفاده پزشکی و صنعتی ممکن است باعث آلودگی محیط و افراد شوند.
2. روش‌های آلودگی زدایی:

• ایزولاسیون و کنترل محیط: جلوگیری از گسترش مواد با ایجاد مناطق قرمز و کنترل دسترسی.
• شست‌وشوی دقیق پوست و لباس: مشابه روش‌های پرتویی و شیمیایی.
• استفاده از مواد شیمیایی جذب‌کننده: مانند ترکیباتی که ایزوتوپ‌ها را تثبیت می‌کنند.

3. نکات ایمنی:

• آموزش کامل پرسنل درباره خطرات و نحوه برخورد.
• استفاده از تجهیزات حفاظتی و پایش‌های مستمر پرتو.
• همکاری با مراکز تخصصی دفع پسماندهای هسته‌ای.

 آمار و ارقام مهم درباره حوادث CBRN و آلودگی زدایی در مراکز درمانی

• طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO)، بین سال‌های 2000 تا 2020 بیش از 500 مورد عمده حوادث بیولوژیکی گزارش شده که منجر به بستری شدن هزاران نفر در مراکز درمانی شده است. (WHO, 2021)
• مطالعات نشان می‌دهد که اجرای استانداردهای صحیح آلودگی زدایی می‌تواند میزان انتقال عوامل بیماری‌زا در مراکز درمانی تا 70 درصد کاهش دهد. (CDC, 2019)
• حادثه چرنوبیل در سال 1986 نمونه‌ای از اهمیت آموزش و تجهیزات در آلودگی زدایی پرتویی و هسته‌ای بود که بعدها منجر به تدوین پروتکل‌های جامع شد. (IAEA, 2020)
• در آمریکا، برآورد شده است که هزینه‌های ناشی از عدم رعایت اصول آلودگی زدایی در بیمارستان‌ها سالانه به بیش از 3 میلیارد دلار می‌رسد. (OSHA, 2018)

 چالش‌ها و راهکارها در آلودگی زدایی مراکز درمانی

 چالش‌ها:

• کمبود تجهیزات حفاظتی تخصصی در برخی مراکز درمانی.
• نقص آموزش و آگاهی کافی پرسنل.
• پیچیدگی و تفاوت ماهیت عوامل CBRN که نیازمند تخصص بالا است.
• مدیریت پسماندهای آلوده به خصوص در شرایط بحران.

 راهکارها:

• تدوین و اجرای پروتکل‌های جامع و بروزرسانی مداوم آن‌ها.
• برگزاری دوره‌های آموزشی تخصصی برای کادر درمان و کارشناسان بهداشت حرفه‌ای.
• تامین و نگهداری تجهیزات حفاظتی مناسب.
• همکاری بین‌المللی و استفاده از تجارب جهانی در مدیریت حوادث CBRN.

 خلاصه ای از CBRN

آلودگی زدایی در مراکز درمانی در مواجهه با حوادث شیمیایی، بیولوژیکی، پرتویی و هسته‌ای (CBRN) از اهمیت حیاتی برخوردار است. رعایت دقیق استانداردها و استفاده از تجهیزات مناسب می‌تواند به طور چشمگیری از انتقال عوامل آلوده‌کننده جلوگیری کند و سلامت پرسنل و بیماران را حفظ نماید. آموزش مداوم، برنامه‌ریزی صحیح و مدیریت هوشمندانه، کلید موفقیت در این زمینه هستند.

محتوای آموزشی مرتبط: وبینارها و دوره های آموزشی ایمنی و آتش نشانی

 منابع:

•  WHO. (2021). Biological hazards and disease outbreaks. [https://www.who.int](https://www.who.int)
•  CDC. (2019). Guidelines for Decontamination and Infection Control. [https://www.cdc.gov](https://www.cdc.gov)
•  IAEA. (2020). Lessons Learned from the Chernobyl Accident. [https://www.iaea.org](https://www.iaea.org)
•  OSHA. (2018). Economic Impact of HospitalAcquired Infections. [https://www.osha.gov](https://www.osha.gov)

"شرکت فناور آتی سلامت محیط کار و پویا، دارای مجوز برگزاری دوره های آموزشی از مرکز تحقیقات و تعلیمات حفاظت فنی و بهداشت کار، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و سازمان فنی و حرفه ای کشور،مجوز کانون تبلیغات از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و مجوز فناوری تحت حمایت پارک علم و فناوری یزد می باشد."