عنوان دوره آموزشی: ایمنی آزمایشگاه های شیمی

جناب آقای مهندس محمدرضا شصتی

کارشناس ارشد HSE، کارشناس رسمی دادگستری، مشاور و مدرس رسمی وزارت کار

نحوه برگزاری:آنلاین

جهت دریافت فایل آموزشی دوره ایمنی آزمایشگاه های شیمی کلیک نمایید.

گواهی پایان دوره: گواهی پایان دوره توسط شرکت آتی سلامت محیط و کار پویا اعطا می گردد. این شرکت دارای مجوز آموزشی از مرکز تحقیقات وزارت کار و سازمان فنی و حرفه ای کشور می باشد.

با عنایت به وبینار فوق، مطلب زیر می تواند برای شما مفید باشد.

بازنگری در ایمنی آزمایشگاه شیمی: دیدگاهی متفاوت

اقدامات ایمنی در آزمایشگاه‌های شیمی، پایه اصلی تحقیقات و آزمایش‌های علمی هستند. اقدامات ایمنی از تجهیزات حفاظت فردی (PPE) گرفته تا مهار نشت مواد شیمیایی، طی دهه‌ها پدیدار شده‌اند و به روشنی با قوانین و دستورالعمل‌هایی برای به حداقل رساندن خطر برای افراد (مثلاً خطرات حاد) به شیوه‌های چشمگیری بیان شده‌اند. در حالی که ایمنی یک اولویت عملیاتی مهم است، این احتمال وجود دارد که حتی با ابتدایی‌ترین شیوه‌های عملیاتی، احساس ایمنی کاذب داشته باشیم و به راحتی می‌توانیم خود را در حال تکیه بر رویه‌های عملیاتی استاندارد و پروتکل‌های ایمنی برای کار آزمایشگاهی بیابیم.

به عنوان متخصصان ایمنی و بهداشت حرفه‌ای (OSH)، نقش‌های ما شامل حفظ استانداردهای ایمنی، ارزیابی‌ها و رعایت مقررات است. همچنین وظیفه ما این است که اطمینان حاصل کنیم آنچه که به عنوان اقدامات ایمنی اعلام می‌کنیم، با سودمندی و مشروعیت آنها برای شرایط فعلی آزمایشگاه همسو باقی می‌ماند و بدون بررسی انتقادی مشروعیت و مناسب بودن استانداردهای فعلی، آیا در برخی موارد رویکردی بیش از حد محافظه‌کارانه اتخاذ می‌کنیم؟ چگونه می‌دانیم که دیدگاه‌های جدید یا فرصت‌های قابل توجه برای افزایش ایمنی و تضمین اثربخشی عملیاتی را از دست نمی‌دهیم؟

محتوای آموزشی مرتبط: اصول ایمنی در آزمایشگاه های صنایع

مشکل اتکای بیش از حد به پروتکل‌های ایمنی تثبیت‌شده در آزمایشگاه شیمی

مشکل اصلی ایمنی در آزمایشگاه‌های شیمی، اتکای بیش از حد ما به پروتکل‌های تثبیت‌شده‌ای است که اغلب دهه‌ها قدمت دارند. اگرچه این پروتکل‌ها (تجهیزات حفاظت فردی، دوش‌های ایمنی، دوش‌های چشم، کار با مواد با احتیاط و غیره) مهم هستند، اما پیگیری و اثربخشی این پروتکل‌ها ممکن است امروزه به اندازه طیف خطرات نوظهور در آزمایشگاه‌های شیمی مدرن مرتبط نباشد.

در سال‌های گذشته، ایمنی آزمایشگاه بیشتر به مدیریت خطرات شناخته‌شده و ساکن اشاره داشت. ما می‌دانستیم که چگونه حلال‌های قابل اشتعال، گازهای مضر، اسیدهای خورنده و غیره را مدیریت کنیم، زیرا خطرات مرتبط با استفاده از آنها را درک می‌کردیم. اما اکنون، همان درک کلی و همچنین پیچیدگی‌های اضافی مرتبط با استفاده از مواد کمتر شناخته‌شده، قابل دستیابی نیست. شیمی تغییر کرده است و خطر استفاده از مواد شیمیایی، مواد و تکنیک‌های تجربی جدید با سرعتی در حال پیشرفت است که از هر پروتکل تثبیت‌شده‌ای که برای قرن بیستم در نظر گرفته شده است فراتر است و مطمئناً از هیچ پروتکلی که بتوان برای خطرات قرن بیست و یکم از آن استخراج کرد، پیشی نمی‌گیرد.

برای مثال، استفاده گسترده‌تر از نانومواد (موادی که در مقیاس نانو رفتار متفاوتی دارند) پرسش‌های جدیدی را در مورد خطر مواجهه، سمیت و دفع مطرح می‌کند. این امکان وجود دارد که نانوذرات بتوانند سریع‌تر از همتایان بزرگتر خود از طریق پوست وارد شوند و ما تأثیر آنها را بر سلامت انسان به طور کامل درک نمی‌کنیم. تجهیزات حفاظت فردی سنتی ممکن است این نوع خطرات را در نظر نگیرند و اقدامات قدیمی ممکن است منسوخ شده باشند.

انعطاف‌ناپذیری در رویه‌های ایمنی همچنین می‌تواند باعث بی‌خیالی اعضای آزمایشگاه شود. هنگامی که رویه‌های ایمنی عادتی و "خودکار" شوند، اعضای آزمایشگاه ممکن است میانبرهایی را اتخاذ کنند یا دیگر آزمایش‌های خود را دارای خطرات خاص نبینند. تأکید بیش از حد بر اقدامات یکسان برای همه، همچنین ممکن است خطرات خاص برخی از شرایط آزمایشگاهی یا مواد خاص و احتمال تغییر رویکرد اعضای آزمایشگاه به خطرات در حال تحول را پنهان کند.

محتوای آموزشی مرتبط: ایمنی انبارداری مواد شیمیایی و خطرناک

سیستم‌های ایمنی انعطاف‌پذیرتر و تطبیقی‌تر در آزمایشگاه های شیمی

زمان آن رسیده است که به جای پایبندی سفت و سخت به پروتکل‌های سنتی و تثبیت‌شده، مفهوم رویکرد تطبیقی ​​به ایمنی آزمایشگاه را در نظر بگیریم. یک رویکرد تطبیقی، زمینه‌ای برای انواع و سطوح ریسک موجود در مواد شیمیایی، تجهیزات و رویه‌های به کار رفته در آن لحظه خاص در آزمایشگاه فراهم می‌کند. یک رویکرد تطبیقی ​​به مدیریت ایمنی مستلزم دانش بیشتر در مورد علم مربوطه و در عین حال رویکردی مبتنی بر جامعه به آن است.

یکی از راه‌های ممکن برای تکامل در این مسیر، استفاده از فناوری ارزیابی خطر در زمان واقعی است. ابزارهایی مانند حسگرهای پوشیدنی یا آشکارسازهای شیمیایی که می‌توانند در سراسر آزمایشگاه قرار داده شوند تا به طور مداوم وجود مواد شیمیایی یا خطرات خاص را رصد کنند، می‌توانند پرسنل را از خطرات جدیدی که ممکن است در طول زمان کار ایجاد شوند، آگاه کنند. استفاده از ابزارهای ارزیابی خطر در زمان واقعی همچنین به رفع محافظت بیش از حد بالقوه در زمینه‌های خاص، مانند نیاز به PPE با محدودیت‌هایی در استفاده از آن به عنوان تابعی از ایمنی، کمک می‌کند، اما به کارگر کمک می‌کند تا چارچوب زمانی دقیق تشخیص/گزارش خطر در مورد اینکه آیا نیاز به PPE وجود دارد یا خیر را درک کند و فقط اطلاعات مرتبط را ارائه دهد.

علاوه بر این، روند افزایش همکاری بین دانشمندان در رشته‌های مختلف نشان می‌دهد که باید از دانش بین رشته‌ای برای بهبود ایمنی استفاده شود. به عنوان مثال، چرا شیمیدان‌ها باید بدانند که یک اقدام حفاظتی خاص ممکن است توسط دوستانشان در زمینه‌های زیست‌شناسی، فیزیک یا علوم محیطی بهبود یافته باشد یا برعکس؟ پروتکل‌های ایمنی نباید به طور مداوم ایستا یا جداگانه باشند و بر اساس دانش بین رشته‌ای به‌روزرسانی شوند.

بازاندیشی در مورد تجهیزات حفاظت فردی: آیا بیشتر بهتر است؟

تکیه و استفاده از تجهیزات حفاظت فردی (PPE) در محیط‌های آزمایشگاهی به یک استاندارد در دنیای پروتکل ایمنی آزمایشگاه تبدیل شده است، اکنون روپوش‌های آزمایشگاهی، دستکش‌ها، عینک ایمنی، محافظ صورت و دستگاه تنفس تنها بخشی از زندگی روزمره آزمایشگاهی برای اکثر شیمیدان‌ها هستند. پیام اصلی که "بیشتر بهتر است" ممکن است ملاحظه‌ای باشد که ممکن است نیاز به ارزیابی مجدد داشته باشد.

تجهیزات حفاظت فردی (PPE) برای جلوگیری از آسیب فوری یا قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی مضر بسیار مهم است. با این حال، استفاده بیش از حد از تجهیزات حفاظتی مانند PPE می‌تواند تحرک، چابکی و بهره‌وری را محدود کند. در برخی موارد، PPE می‌تواند با ایجاد ناراحتی یا خستگی که می‌تواند منجر به بی‌دقتی در تکمیل آزمایش شود، خطر را افزایش دهد. محققان و کارشناسان آزمایشگاه بیشتر بر تنظیم یا برداشتن PPE تمرکز می کنند تا تمرکز بر آزمایش. علاوه بر این، PPE می‌تواند حس کاذبی از ایمنی ایجاد کند. کارکنان آزمایشگاهی که بیش از حد به تجهیزات PPE مانند دستکش یا عینک وابسته هستند، ممکن است سایر موارد مهم ایمنی(تکنیک‌های مناسب کار با مواد شیمیایی، تهویه و مدیریت پسماند) را با این فرض که PPE از همه خطرات جلوگیری می‌کند، نادیده بگیرند.

با توجه به تمام مواد شیمیایی، فرآیندها و افرادی که در آزمایشگاه‌های مدرن درگیر هستند، منطقی است که رویکردی دقیق‌تر در استفاده از تجهیزات حفاظت فردی (PPE) اتخاذ شود که نوع و میزان خطر مواجهه را در نظر بگیرد. ممکن است استدلال شود که رویکرد «یک نسخه برای همه» همیشه بهترین استراتژی برای کاهش آسیب و افزایش بهره‌وری نیست. در برخی شرایط، کاهش استفاده از PPE و افزایش سایر استراتژی‌های کاهش خطر، مانند بهبود تهویه یا اتوماسیون در فرآیندهای خطرناک، ممکن است مؤثرتر باشد.

محتوای آموزشی مرتبط: وسایل حفاظت فردی

مولفه روانشناختی ایمنی در آزمایشگاه شیمی

وقتی مردم در مورد ایمنی آزمایشگاه شیمی صحبت می‌کنند، بر جنبه‌های فیزیکی، مانند PPE، اقدامات در مواقع اضطراری و مهار مواد شیمیایی تأکید می‌کنند، با این حال، جنبه کلیدی دوم که اغلب نادیده گرفته می‌شود، مفهوم روانشناسی ایمنی است. نگرش‌ها و رفتارهای افراد در مورد ایمنی به اندازه پروتکل‌های ایمنی که ما ایجاد می‌کنیم، مهم هستند.

فرهنگ ایمنی در آزمایشگاه‌ها تا حد زیادی تحت تأثیر نحوه ارزیابی ریسک و ایمنی توسط کارگران است. اگر آنها کاملاً درگیر اقدامات ایمنی نباشند، یا اگر معتقد باشند که اقدامات ایمنی، وظایف اصلی شغل آنها را تعریف می‌کند، ممکن است تا حدی از این کار فاصله بگیرند که پروتکل‌های ایمنی حیاتی را نادیده بگیرند. این امر را می‌توان در بسیاری از صنایع، به ویژه صنایعی که به خاطر فرهنگ ایمنی خود شناخته شده‌اند، مانند هوانوردی ، مشاهده کرد. این صنایع نشان می‌دهند که چگونه فرآیندها و فرهنگ ایمنی برای جلوگیری از خرابی‌های فاجعه‌بار حیاتی هستند.

همانطور که در مهندسی ایمنی اشاره شد، یکی از معایب استانداردهای ایمنی بیش از حد تجویزی این است که آنها "خستگی ایمنی را در کارگران" ایجاد می‌کنند که احساس می‌کنند در انبوهی از استانداردها و پروتکل‌های ایمنی که بر آنها اعمال می‌شود، غرق شده‌اند. این می‌تواند منجر به خطر حوادث صرفاً به دلیل خطای انسانی یا سهل‌انگاری شود. با این حال، یک فرهنگ ایمنی مبتنی بر یادگیری، اجازه دادن به تکامل پروتکل‌های ایمنی و بازخورد از متخصصان ایمنی، به جای صرفاً "نظارت" بر ایمنی، می‌تواند تأثیر کلی بسیار متفاوتی بر ایمنی داشته باشد و بنابراین مسئولیت ایمنی را به صورت پیشگیرانه‌تر و با مشارکت بیشتر در رفتار آنها افزایش دهد.

محتوای آموزشی مرتبط: فرهنگ ایمنی

نتیجه‌گیری: تعادل ایمنی و نوآوری در آزمایشگاه شیمی

در نتیجه، اگرچه ایمنی در آزمایشگاه‌های شیمی از اهمیت بالایی برخوردار است، اما باید این فرض رایج را بررسی کنیم که مدل‌های ایمنی سنتی همیشه ارجح هستند. شیوه‌های سختگیرانه ایمنی می‌توانند خلاقیت را خفه کنند، کارایی را کاهش دهند و ممکن است به اندازه کافی با پیشرفت‌های جدید در مواد شیمیایی و خطرات شیمیایی مقابله نکنند. متخصصان ایمنی و بهداشت شغلی باید تعادلی بین استانداردهای سختگیرانه و انعطاف‌پذیری، خلاقیت و بهبود مستمر که اغلب مورد نیاز است، ایجاد کنند.

ما می‌توانیم با پذیرش فناوری‌های جدید، تسهیل همکاری بین رشته‌ای و حرکت به سمت گزینه‌هایی برای ایمنی تطبیقی، یک چارچوب ایمنی ایجاد کنیم که نه تنها بسیار مؤثرتر باشد، بلکه با چشم‌انداز در حال تغییر تحقیقات و آزمایش‌های شیمیایی نیز بسیار مناسب‌تر باشد.

"شرکت فناور آتی سلامت محیط کار و پویا، دارای مجوز برگزاری دوره های آموزشی از مرکز تحقیقات و تعلیمات حفاظت فنی و بهداشت کار، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و سازمان فنی و حرفه ای کشور،مجوز کانون تبلیغات از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و مجوز فناوری تحت حمایت پارک علم و فناوری یزد می باشد."