عنوان دوره آموزشی: مدیریت حوادث شیمیایی خطرناک (هزمت)

دکتر داود اسکندری

دکترای تخصصی مهندسی بهداشت حرفه ای و ایمنی کار، عضو هیات دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد

نحوه برگزاری:آنلاین

اعطای گواهینامه معتبر رایگان به دانشجویان طرح مهارت افزایی (طرح کاد پلاس)

هزینه دریافت گواهی نامه معتبر برای سایر شرکت کنندگان در دوره آموزشی آنلاین (115 هزار تومان)

گواهی پایان دوره: گواهی پایان دوره توسط شرکت آتی سلامت محیط و کار پویا اعطا می گردد. این شرکت دارای مجوز آموزشی از مرکز تحقیقات وزارت کار و سازمان فنی و حرفه ای کشور می باشد.

با توجه به وبینار فوق، مطالب ذیل می تواند برای شما مفید باشد:

 مقدمه‌ای بر مدیریت حوادث شیمیایی خطرناک (HAZMAT)

با سرعت بالای صنعت و فناوری در این روزها، قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی مضر بخش اجتناب‌ناپذیری از فرآیند است. اگرچه این مواد شیمیایی برای صنایع تولیدی، پزشکی، کشاورزی و سایر صنایع بسیار ضروری هستند، اما اگر تحت کنترل خوبی نباشند، تهدیدات بالقوه بسیار جدی برای سلامت انسان، محیط زیست و اموال نیز ایجاد می‌کنند. اینجاست که مدیریت حوادث شیمیایی خطرناک یا HAZMAT وارد صحنه می‌شود.

در ادامه، به اصول HAZMAT، دلیل اهمیت آن و دستورالعمل‌هایی برای مدیریت صحیح شرایط اضطراری شیمیایی خطرناک خواهیم پرداخت.

 HAZMAT چیست؟

HAZMAT به نحوه برخورد با مواد خطرناکی اشاره دارد که به دلیل ماهیت شیمیایی، فیزیکی یا بیولوژیکی خود خطرناک هستند. این مواد شامل مواد سمی، مایعات قابل احتراق، مواد شیمیایی خورنده، مواد رادیواکتیو و سایر مواد خطرناک هستند. نحوه برخورد با HAZMAT شامل شناسایی، ذخیره‌سازی، حمل و نقل، نگهداری و دفع چنین موادی با رعایت نکات ایمنی و الزامات نظارتی مناسب است.

حادثه HAZMAT حادثه‌ای است که در آن نشت یا مواجهه غیرمنتظره با مواد خطرناک رخ می‌دهد. این حوادث می‌توانند به کوچکی نشت مواد آزمایشگاهی تا فجایع بزرگ صنعتی با انفجار یا انتشار گازهای سمی باشند.

محتوای آموزشی مرتبط: وبینارها و دوره های آموزشی مدیریت بحران و شرایط اضطراری

 چرا مدیریت HAZMAT مهم است؟

عواقب بی‌دقتی در برخورد با مواد شیمیایی خطرناک می‌تواند فاجعه‌بار باشد. در زیر به دلایلی اشاره شده است که چرا مدیریت HAZMAT ضروری است:

• حفاظت از سلامت انسان: مواد شیمیایی می‌توانند باعث آسیب‌ها یا بیماری‌های شدید، از جمله سوختگی، بیماری‌های تنفسی، مسمومیت یا اثرات طولانی‌مدت بر سلامت مانند سرطان شوند. مدیریت صحیح این خطرات را از بین می‌برد.
• حفاظت از محیط زیست: نشت یا ریزش مواد شیمیایی می‌تواند خاک، منابع آبی و هوا را آلوده کند و منجر به آسیب طولانی‌مدت به اکوسیستم‌ها و محیط زیست ما شود.
• رعایت مقررات: دولت‌ها و مقامات نظارتی مقررات سختگیرانه‌ای برای مدیریت کالاهای خطرناک دارند. عدم رعایت آنها می‌تواند منجر به اقدام قانونی، جریمه یا تعطیلی عملیات شود.
• تداوم عملیات: یک حادثه شیمیایی می‌تواند کسب و کار را مختل کرده و خسارات مالی قابل توجهی را به بار آورد. مدیریت پیشگیرانه مواد خطرناک (HAZMAT) باعث حفظ پایداری عملیات کسب و کار خواهد شد.
• ایمنی جامعه: حوادث مواد خطرناک ممکن است از محل کار فراتر رفته و به جوامع پیرامون گسترش یابد. مدیریت پیشگیرانه این خطر را کاهش داده و اعتماد عمومی را افزایش می‌دهد.

محتوای آموزشی مرتبط: آشنایی با تجهیزات هزمت و کاربرد آنها در واحدهای صنعتی

 عناصر اصلی مدیریت مواد خطرناک

مدیریت مناسب مواد خطرناک شامل برنامه‌ریزی، آموزش و نحوه واکنش در صورت وقوع حادثه است. عناصر اصلی مدیریت مواد خطرناک عبارتند از:

1. ارزیابی ریسک: قبل از جابجایی مواد خطرناک، باید خطرات ناشی از استفاده یا کار با این مواد خطرناک را شناسایی کنید. ارزیابی کامل ریسک شامل موارد زیر است:
   • شناسایی مواد شیمیایی خطرناک.
   • درک خواص (اشتعال‌پذیری، سمیت، واکنش‌پذیری).
   • در نظر گرفتن سناریوهای احتمالی مواجهه و اثرات هر یک.
2. برنامه‌ریزی واکنش اضطراری: هر مرکزی که از مواد شیمیایی خطرناک استفاده می‌کند باید یک طرح واکنش اضطراری (ERP) داشته باشد. ERP نحوه واکنش در مواجهه با یک حادثه را قبل از پاسخ سرویس‌های اضطراری توضیح می‌دهد و شامل موارد زیر است:
   • رویه‌های تخلیه.
   • برنامه‌های ارتباطی.
   • نقش‌ها و مسئولیت‌های اعضای تیم واکنش اضطراری.
   • هماهنگی با مقامات محلی در صورت لزوم و/یا اولین امدادگران هنگام رسیدن سرویس‌های اضطراری.
3. آموزش: کارکنانی که با مواد خطرناک کار می‌کنند یا در یک محیط سمی کار می‌کنند باید در موارد زیر آموزش ببینند:
   • شیوه‌های ایمن جابجایی/انبارداری.
   • استفاده از تجهیزات حفاظت فردی (PPE).
   • رویه‌های مهار یا پاکسازی مواد ریخته شده.
   • علائم هشدار دهنده اولیه مواجهه با مواد شیمیایی.
4. انبارداری و برچسب‌گذاری مناسب: مواد شیمیایی خطرناک باید طبق استانداردها و مقررات صنعتی نگهداری شوند. شیوه‌های مهم عبارتند از:

• • استفاده از ظروف و مناطق نگهداری مناسب.
  • ارائه نمادهای خطر و اطلاعات ایمنی روی همه ظروف.
  • نگهداری مواد شیمیایی ناسازگار جدا از هم برای جلوگیری از واکنش‌ها.

5. ایمنی حمل و نقل: حمل و نقل مواد خطرناک به معنای پیروی از دستورالعمل‌های دقیق برای جلوگیری از حوادث در حین حمل و نقل است. این شامل موارد زیر است:

• • استفاده از وسایل نقلیه و بسته‌بندی‌های تأیید شده.
  • اطمینان از آموزش رانندگان برای حمل و نقل مواد خطرناک (HAZMAT).
  • نصب پلاکاردهای مناسب روی وسیله نقلیه و بسته بندی برای نشان دادن موادی که حمل می کنند.

6. واکنش به حادثه: در صورت بروز حادثه مواد خطرناک (HAZMAT)، زمان بسیار مهم است زیرا اولویت شما جلوگیری از پیامدهای مضر است. برخی از مراحل کلیدی هنگام وقوع حادثه مواد خطرناک عبارتند از:

• • فعال کردن طرح واکنش اضطراری.
  • مهار نشت/ریزش با ابزارهای مناسب (مانند جاذب‌ها، موانع).
  • تخلیه محل در صورت لزوم.
  • اطمینان از دریافت مراقبت‌های پزشکی توسط افراد در معرض خطر.

7. دفع زباله: دفع ایمن زباله‌های خطرناک برای شکستن حلقه آلودگی مهم است. این شامل موارد زیر است:

• • دفع زباله‌های خطرناک مطابق با مقررات محلی؛
  • دفع زباله از طریق نهادهای مجاز دفع زباله؛
  • مستندسازی دفع زباله برای اهداف انطباق.

محتوای آموزشی مرتبط: وبینارها و دوره های آموزشی ایمنی و آتش نشانی

از متن بالا، می‌توانیم اطلاعات مهم را در شش بخش زیر خلاصه کنیم:

1. ارزیابی ریسک
2. آموزش
3. انبارداری و برچسب‌گذاری مناسب
4. ایمنی حمل و نقل
5. واکنش به حادثه
6. آمادگی در برابر شرایط اضطراری
7. دفع زباله

 رویه‌های نظارتی HAZMAT

بسیاری از دولت‌ها در سراسر جهان رویه‌هایی را برای مدیریت مواد خطرناک ایجاد کرده‌اند. برخی از رایج‌ترین رویه‌های نظارتی عبارتند از:

• OSHA (اداره ایمنی و بهداشت شغلی): در ایالات متحده آمریکا، OSHA از طریق استاندارد ارتباطات خطر (HCS) مقررات ایمنی را برای جابجایی مواد شیمیایی خطرناک در محل کار ارائه می‌دهد.
• EPA (آژانس حفاظت از محیط زیست): EPA دفع زباله‌های خطرناک را به عنوان بخشی از قانون حفاظت و بازیابی منابع (RCRA) تنظیم می‌کند.
• توصیه‌های سازمان ملل در مورد حمل و نقل کالاهای خطرناک: این یک چارچوب جهانی برای حمل و نقل مواد خطرناک فراهم می‌کند. REACH (ثبت، ارزیابی، مجوز و محدودیت مواد شیمیایی): مقررات اتحادیه اروپا برای استفاده ایمن از مواد شیمیایی در طول چرخه عمر آن.

سازمان‌ها باید رویه‌های نظارتی را در سراسر نواحی خود پیگیری کنند تا از رعایت رویه‌های ایمنی اطمینان حاصل شود.

برای بهبود آمادگی سازمان خود برای مقابله با حوادث شیمیایی خطرناک، می‌توانید شیوه‌های زیر را در نظر بگیرید:

• ایجاد فرهنگ ایمنی: فرهنگی سازمانی بسازید که ایمنی را در هر سطحی در اولویت قرار دهد. کارمندان خود را تشویق کنید تا خطرات ایمنی را بدون ترس از انتقام گزارش دهند.
• تمرین: سناریوهای اضطراری واقع‌بینانه فرصت‌هایی را برای کارمندان شما فراهم می‌کند تا مهارت‌های واکنش خود را تمرین کرده و نقاط ضعف در برنامه‌های اضطراری فعال را شناسایی کنند.
• خرید فناوری: تجهیزات و ابزارهای مدرن، مانند دستگاه‌های تشخیص گاز، سیستم‌های مهار نشت، نرم‌افزار مدیریت موجودی مواد شیمیایی را که به حداقل رساندن خطرات کمک می‌کنند، خریداری کنید.
• ایجاد روابط با سازمان‌های محلی: ایجاد روابط با ادارات آتش‌نشانی، تیم‌های پزشکی، سازمان‌های محیط زیست محلی و غیره، برای کمک به هماهنگی واکنش‌های محلی در مواقع اضطراری.
• به‌روز نگه‌داشتن اطلاعات: به‌طور منظم برنامه واکنش اضطراری خود را بررسی کنید و تغییرات ناشی از به‌روزرسانی‌ها در عملیات، پرسنل، مقررات و غیره را به‌روزرسانی کنید.

خلاصه ای از HAZMAT

حوادث HAZCAT بخش مهمی از ایمنی محل کار هستند و یک اقدام پیچیده هستند که نیاز به پشتکار، برنامه‌ریزی و تعهد به اقدام از سوی همه افراد درگیر در واکنش به حوادث HAZMAT دارد. سازمان‌هایی که شیوه‌های مدیریت ریسک محکمی را اجرا می‌کنند، می‌توانند به نوعی به محافظت از کارگران، جوامع و محیط زیست در برابر خطرات کار با مواد خطرناک کمک کنند.

توجه داشته باشید که مدیریت HAZMAT صرفاً مربوط به رعایت قوانین نیست  بلکه مربوط به ایجاد جهانی امن‌تر برای همه افراد است. چه صاحب کسب و کار باشید، چه کارشناس ایمنی یا کارگری که از مواد شیمیایی خطرناک استفاده می‌کند، تلاش شما در برنامه‌ریزی برای حوادث، تفاوت زیادی بین جلوگیری از وقوع حوادث و کاهش اثرات آنها ایجاد می‌کند.

بنابراین، آگاه باشید، آماده باشید و ایمنی را در اولویت ذهن خود قرار دهید!

"شرکت فناور آتی سلامت محیط کار و پویا، دارای مجوز برگزاری دوره های آموزشی از مرکز تحقیقات و تعلیمات حفاظت فنی و بهداشت کار، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و سازمان فنی و حرفه ای کشور،مجوز کانون تبلیغات از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و مجوز فناوری تحت حمایت پارک علم و فناوری یزد می باشد."