تأمین، شارژ و تست هیدروستاتیک کپسول اطفای حریق

پیشرفت تمدن و صنعت موجب شده تا فرایند های کاری پییچیده تر و از مواد با خاصیت های متفاوت بشکل فراگیرتری استفاده شود. این پیشرفت ها باعث شده که حریق، بیشتر از قبل، جان و مال انسان ها را تهدید کند. یکی از راه های مقابله با حریق و کاهش آسیب های آن، استفاده از کپسول های اطفاء حریق می باشد. ما در نمایشگاه مجازی باماHSE، به کلیه شرکت ها، فروشگاه ها و مراکز تأمین، شارژ و تست هیدروستاتیک کپسول اطفاء حریق یک غرفه مجازی رایگان جهت معرفی محصولات و خدمات خود اعطا می نماییم. به علاوه با هدف ارتقای فرهنگ ایمنی و HSE، دوره های آموزشی غالباً رایگان ایمنی نظیر نحوه کار با خاموش کننده های دستی و انواع مواد اطفاء حریق، برگزار نموده که فیلم بسیاری از دوره های آموزشی قبل نیز بصورت رایگان در دسترس عموم است.

حریق

 حریق به معنی سوختن مواد سوختنی بصورت ناخواسته و خارج از کنترل است که معمولاً با نور و گرما همراه است. برای شروع یک آتش و دوام آن به چهار عنصر نیاز است:

• سوخت یا ماده سوختنی
• اکسیژن
• گرما
• واکنش های شیمیایی یا زنجیره ای

حریق دارای سه مرحله است :

• رشد از یک منبع کوچک
• توسعه کامل
• زوال

نکته مهم و کاربردی این است که هدف از استفاده از کپسول های اطفاء حریق، خاموش کردن حریق قبل از مرحله توسعه کامل با حذف هر کدام از چهار عنصر حریق است.

دو طبقه بندی کلی برای حریق موجود است که اساس آن نوع مواد سوختنی می باشد که از این طبقه بندی برای طبقه بندی کپسول های آتش نشانی نیز استفاده می شود:

• طبقه بندی اروپا و استرالیا:
• حریق ناشی از مواد جامد (کلاس A )
• حریق ناشی از مایعات (کلاس B)
• حریق ناشی از گاز ها (کلاس C )
• حریق ناشی از فلزات (کلاس D )
• حریق ناشی از روغن و فرایند ها موجود در آشپزخانه (کلاس K \ F)
• حریق ناشی از برق (کلاس E )
• طبقه بندی سازمان آتش نشانی ملی آمریکا (NFPA):
  • حریق ناشی از مواد جامد (کلاس A )
  • حریق ناشی از مایعات و گاز ها (کلاس B)
  • حریق ناشی از برق (کلاس C )
  • حریق ناشی از فلزات (کلاس D )
  • حریق ناشی از روغن و فرایند ها موجود در آشپزخانه (کلاس K \ F)

در این متن از طبقه بندی اروپا و استرالیا  استفاده می شود.

انواع کپسول های اطفاء حریق

کپسول اطفاء حریق یا کپسول آتش نشانی شناخته شده ترین و رایج ترین راه اطفاء حریق می باشد که می تواند مزیت های ذیل را برای ما ایجاد کند:

• خاموش کردن آتش در لحظات ابتدایی شروع آتش
• استفاده آسان و سریع
• هزینه کمتر نسبت به استفاده از اسپرینکلر ها
• قابلیت استفاده برای خاموش کردن انواع حریق (با انواع مختلف کپسول های اطفاء حریق)
• قابلیت جابجایی

قبل از کار با کپسول های اطفاء حریق می بایست آشنایی کاملی با حریق داشته باشیم.

کپسول های اطفاء حریق مبتنی بر آب:  حدود دو سوم این نوع کپسول ها با آب پر می شود و با هوا تحت فشار قرار می گیرند. این نوع کپسول برای خاموش کردن حریق کلاس A مناسب است. آب می تواند سطح هر ماده آتش گرفته را سرد کند و استفاده از آب بصورت افشانه و ذرات ریز موجب افزایش کارایی آن می شود.

توجه:

• هیچگاه از کپسول اطفاء حریق حاوی آب برای خاموش کردن حریق های ناشی از الکتریسیته استفاده نکنید. زیرا آب، احتمال برق گرفتگی را افزایش می دهد.
• هیچگاه از کپسول اطفاء حریق حاوی آب برای خاموش کردن حریق های ناشی مایعات اشتعال زا و روغن های موجود در آشپزخانه استفاده نکیند. آب موجب گسترش حریق ناشی از اینگونه مایعات خواهد شد.
• استفاده از آب، گاها موجب واکنش آب با مواد دیگر و تولید مواد سمی می گردد. این موضوع باعث می شود که انتخاب نوع کپسول اطفاء حریق، حساس تر شود.

کپسول های اطفاء حریق مبتنی بر کربن دی اکسید ( CO₂):

این کپسول ها با کربن دی اکسید تحت فشار پر می شوند. کربن دی اکسید یک گاز بی بو، غیر سمی، غیر قابل اشتعال و سنگین تر از هوا می باشد و هادی الکتریسته نیست. این ویژگی ها سبب می شود که کربن دی اکسید برای خاموش کردن حریق های کلاس B   و C   مناسب باشد. کربن دی اکسید هنگام خروج از کپسول و تغییر فاز، بازای هر کیلوگرم مایع به نیم متر مکعب گاز تبدیل می شود و افزایش حجم پیدا می کند (۴۵۰ برابر افزایش حجم) .

توجه:

• در فضاهای بسته که امکان تهویه هوا موجود نیست، از این کپسول ها استفاده نشود. زیرا که امکان خفگی وجود خواهد داشت.
• از خاموش کننده های کربن دی اکسید برای خاموش کردن حریق کلاس A استفاده نشود زیرا که پس از پراکنده شدن این گاز، امکان بازگشت و شعله ور شدن مجدد حریق وجود دارد.

کپسول های اطفاء حریق مبتنی  بر پودر های شیمیایی خشک:

از جمله رایج ترین کپسول های اطفاء حریق می باشند که با ایجاد لایه ای از پودر ریز بر روی حریق موجب سرد شدن و خفه شدن آن می شوند. همچنین از ادامه واکنش های شیمیایی جلوگیری می کنند.

کپسول های پودر شیمیایی خشک برای خاموش کردن حریق کلاس های  A و B  و  C مناسب هستند.

کپسول های اطفاء حریق مبتنی  بر هالون ها:

منظور از هالون ها، هیدروکربن هایی است که بجای یک یا چند هیدروژن آن، یک یا چند هالوژن نظیر فلوئور، برم و ید جایگزین شده است. هالون ها با قطع واکنش های شیمیایی و خفه کردن حریق موجب خاموش شدن آن می شوند.

هالون ها هنگام خروج از کپسول و تغییر فاز ، ۱۵۰۰ برابر افزایش حجم می یابند و این یعنی کارایی بسیار بالاتر نسبت به خاموش کننده های مبتنی بر کربن دی اکسید ولی وجود خاصیت سمیت و اثرات زیست محیطی هالون ها، کاربرد آنها را محدود کرده است.

کپسول های اطفاء حریق مبتنی  بر کف:

کف در دو دسته وجود دارد:

• کف مکانیکی: آبی که مقداری ماده کف کننده در آن حل شده و از سرلوله های کف ساز عبور می کند و مقدار زیادی کف با ۱۰۰-۱۰۰۰ برابر افزایش حجم ایجاد می شود.
• کف شیمیایی: این نوع کف از ترکیب و واکنش دو ماده که غالباً سولفات آلومنیوم و بی کربنات سدیم است تولید می شود. این کف ۷ – ۳۰ برابر افزایش حجم را تجربه می کند.

خاموش کنند های مبتنی بر کف برای خاموش کردن حریق کلاس های  A و  B مناسب است.

بازرسی، نگهداری و سرویس کپسول اطفاء حریق

کپسول های اطفاء حریق دستگاهایی ساده وکاربردی و در عین حال بسیار حساس و پر اهمیت هستند. به همین دلایل این دستگاه ها باید بصورت دوره ای بازرسی و سرویس شوند. تمام بازرسی ها بجز آزمون هیدرواستاتیک، بصورت سطحی  و چشمی صورت می گیرد. برخی از مهم ترین مشکلاتی که یک کپسول آتش نشانی با آن روبرو می شود، بدین شرح است:

• بدون شارژ ماندن کپسول
• گذشتن از زمان استاندارد شارژ
• انجام نشدن تست های سلامت دستگاه
• زنگ زدگی بدنه
• ایجاد آسیب در بدنه دستگاه بعلت ضربه
• فاسد و سوراخ شدن شیلنگ خروجی کپسول آتش نشانی
• وجود هرگونه شکستگی در قطعات کپسول آتش نشانی
• از کار افتادن مانومتر (فشارسنج) دستگاه
• از بین رفتن مقاومت اسمی دستگاه در اثر ماندن در حرارت بالا
• ترکیدگی در خاموش کننده یا کارتریج آن
• نصب در جای نامناسب
• نصب در ارتفاع نامناسب
• نصب در مکان نم دار و مرطوب
• نصب در شرایط محیطی نامناسب
• انسداد مسیر خروجی نازل کپسول آتش نشانی
• آب بند نبودن و وجود نشتی در کپسول آتش نشانی
• نداشتن ضامن ایمنی (پین ایمنی)

بازرسی از کپسول های آتش نشانی بصورت ماهانه و سالانه با اولویت مکان های پر خطر صورت می گیرد.

شارژ مجدد

کلیه خاموش کننده های قابل شارژ باید پس از هر بار استفاده، یا پس از مشاهده نقص فنی در بازرسی ها، پس از انجام تعمیرات و شارژ ، دوباره شوند. مقدار عامل اطفائی جهت شارژ مجدد باید با اندازه گیری وزنی تایید شود. وزن ناخالص کپسول های آتش نشانی شارژ شده باید همان وزن مشخص شده بر روی name plate  باشد. پس از شارژ مجدد، عملیات تست نشتی هم بر روی کپسول های آتش نشانی  انجام می شود.

تست هیدرواستاتیک

برای بالا بردن ضریب ایمنی در کپسول های آتش نشانی طبق استاندارد، بایستی بازرسی دوره ای  و تست هیدرواستاتیک صورت گیرد. این نوع بازرسی برای کپسول های نوع CO2  در هر پنج سال و برای خاموش کننده های پودری نوع دستی هر دوازده سال یک بار بایستی برابر مقررات استاندارد ایران انجام گیرد. این کپسول ها جزء مخزن های تحت فشار هستند و برای نگه داشت فشار یکنواخت داخلی طراحی شده اند. توانایی یک خاموش کننده برای نگه داشتن فشار داخلی بوسیله تست هیدرواستاتیک بصورت تناوبی تأیید می شود. این آزمون در یک دستگاه ویژه تست هیدرو استاتیک انجام می شود و شامل پر کردن کپسول با آب و آزمایش کردن آن تحت فشار خاصی است. تاریخ تست هیدرواستاتیک باید روی پوسته کپسول مشخص شده باشد و اگر از زمان تست هیدرواستاتیک کپسول گذشته باشد، نباید دوباره شارژ شود و باید تا هنگام انجام  تست هیدرواستاتیک از سرویس خارج شود.

نمایشگاه مجازی باما HSE با هدف ارتقای فرهنگ ایمنی و کاهش حوادث نظیر حریق، ضمن معرفی رایگان کلیه کسب و کارهای تأمین، شارژ و تست هیدواستاتیک کپسول های اطفاء حریق، دوره های آموزشی غالباً رایگان مرتبط با ایمنی، آتش نشانی و HSE را نیز با کمک متخصصین نیک اندیش و خیرخواه حوزه ایمنی و آتش نشانی برگزار می نماید. لذا از کلیه کسب و کارها و متخصصین حوزه ایمنی و آتش نشانی دعوت می گردد با نمایشگاه مجازی باما HSE همکاری نمایند. این مجموعه با برگزاری دوره های آموزشی آنلاین رایگان حوزه ایمنی و HSE و طرح کاد پلاس بستری مناسب را جهت توانمندسازی و مهارت افزایی دانشجویان رشته های مرتبط با ایمنی و HSE فراهم نموده است

تدوین: ابوالفضل زارع کمالی