آزمایشگاه های ارزیابی کیفی آب شرب و مواد غذایی

بي گمان نقش و اهميت بهداشت آب و مواد غذایی در عرصه هاي مختلف اقتصادي، اجتماعي و سياسي بر كسي پوشيده نيست و به ویژه چالش هاي جهاني در آينده بر سر منابع آب خواهد بود. كشور ما از مناطق كم بارش دنيا محسوب مي شود. از اينرو حفاظت و پايش كيفي منابع آب  اهميتي بسیاری دارد. تأمين و توزيع آب آشاميدني سالم و بهداشتي، جمع آوري، دفع و تصفيه فاضلاب هاي شهري از وظايف شركت های آب و فاضلاب مي باشد. از طرفی نظارت بر کیفیت آب آشامیدنی و بهداشت مواد غذایی به عهده معاونت بهداشتی و  معاونت غذا و دارو در دانشگاه های علوم پزشکی است.

بهداشت آب

آب آشامیدنی، آبی است که ویژگی های فیزیکی، شیمیایی، بیولوژیکی و رادیولوژیکی آن در حدی باشد که مصرف آن آب برای آشامیدن، اثر سوئی در کوتاه مدت یا بلندمدت بر سلامت انسان ایجاد نکند. از طرفی آلودگی آب آشامیدنی، تغییر ویژگی های فیزیکی، شیمیایی، بیولوژیکی و رادیواکتیو آب است به نحوی که آن آب برای مصرف شرب به انسان زیان آور باشد. کارشناسان کنترل کیفی آب، شرکت آب و فاضلاب و کارشناسان بهداشت محیط، معاونت بهداشتی دانشگاه ها، بر اساس استانداردهای شماره ۱۰۵۳ با عنوان آب آشامیدنی-ویژگی های فیزیکی و شیمیایی و استاندارد ۱۰۱۱ به عنوان آب آشامیدنی-ویژگی های میکروبیولوژی، کیفیت آب های آشامیدنی را ارزیابی می نمایند.

آب آشاميدني از دو ديدگاه دارای ارزش تغذیه ای است: اول كميت آب و حداقل نياز به آب براي تأمين نيازهاي فيزيولوژيك و جبران آب از دست رفته و دوم حداقل مقدار مناسب املاح ضروري در آب آشاميدني برای بدن. حضور املاح در آب نيز از ديدگاه گوارايي و مقبوليت عمومي آب و دارا بودن ارزش تغذيه اي آن مورد توجه است. نياز روزانه بدن انسان به آب از 3 تا 2 ليتر بر حسب شرايط محيطي و فيزيولوژيكي هر فرد متغير است. افزايش احتمال ايجاد سنگ كليه در افراد مستعد و افزايش احتمال بروز سرطان مجاري ادراري  از عارضه هاي كاهش آب بدن مي باشد. كلسيم و منيزيم موجود در آب آشامیدنی، دارای نقش محافظتي برای سیستم قلبی  و عروقی است. كلسيم و منيزيم موجود در آب راحت از همین املاح در مواد غذايي جذب بدن می شوند.

پایش کیفیت آب، مجموعه اقدام های مستمر و هدف مندی است که کیفیت آب را بر اساس نمونه برداری و تعیین میزان پارامترهای فیزیکی ، شیمیايی و میکروبی،برای آشامیدن پایش می کند. به عبارتی دیگر پایش کیفیت آب، آگاهی از روند تغییرات و ویژگیهای فیزیکی، شیمیايی و میکروبی آب از منابع تا محل مصرف است.

در شرکت های آب و فاضلاب، یکی از وظایف واحد کنترل کیفیت و بهداشت آب و فاضلاب، پایش و کنترل کیفیت آب را در  منابع، مخازن ذخیره و شبکه های توزیع آب آشامیدنی و کنترل کیفیت فاضلاب و پساب های تصفیه شده را در محل تخلیه به محیط زیست می باشد.

آزمایشگاه میکرو بیولوژی آب آشامیدنی:

• در آزمایشگاه باکتریولوژی آب آشامیدنی، تشخیص و شناسائی باکتری های گروه کلیفرم و کلیفرم های گرماپای، اشیرشیاکلی و محاسبه MPN ( تعداد احتمالی کلیفرم ها) به روش چند لوله ای انجام می شود. به علاوه شمارش باکتریهای هتروتروف (HPC)و تشخیص باکتری عامل بیماری وبا نیز انجام می شود.
• در آزمایشگاه بیولوژی آب آشامیدنی، تشخیص، شناسائی و شمارش عوامل بیولوژی شامل پلانکتون ها (فيتو پلانكتون ها و زئوپلانكتون ها)، نماتودها و تخم انگل انجام می شود.

آزمایشگاه شیمی فیزیک آب آشامیدنی:

در آزمایشگاه شیمی فیزیک آب، ويژگي هاي فیزیکی و شیمیايی متنوعی از آب آشامیدنی نظیر کدورت، رنگ، بو، دما، pH، هدایت الکتریکی،TDS ، سختی کل، سختی موقت، سختی دائم، قليائيت كل، قليائيت متيل اورانژ، قلیائیت فنل فتالئین، فلوئور، کلرور، سولفات، کربنات، بیکربنات، نیترات، نیتریت، فسفات، سیلیکات، سیانید، آمونیاک، سولفید، سولفیت، کلسیم، منیزیم، سدیم، پتاسیم، آهن، منگنز، کروم، روی، آلومینیوم، مس، نیکل، باریم ،کبالت، سرب، کادمیوم و ... اندازه گیری می شود.

بهداشت مواد غذایی

بهداشت مواد غذایی، مجموعه‌ای از موازین و اقداماتی است که رعایت آنها در مرحله تولید، فرآوری، نگهداری، عرضه و تهیه مواد غذایی، ضروری است تا مواد غذایی به صورت سالم و با کیفیت مطلوب و بهداشتی در اختیار مصرف کنندگان قرار گیرد. بررسی ویژگیهای کیفیت شیمیایی و میکروبی مواد غذایی ضمن اینکه برای تضمین سلامت انسان ها لازم میباشد از نگاه معاونت غذا و داروی دانشگاه های علوم پزشکی و سایر سازمان های مرتبط تعیین ویژگی های کیفی مواد غذایی برای تولید کنندگان آن محصولات نیز حائز اهمیت است است. کارشناسان بهداشت محیط شاغل در بخش های دولتی و خصوصی، وظیفه بازرسی اماکن تهیه و توزیع مواد غذایی را بر اساس قانون اصلاحیه ماده ۱۳، قانون مواد خوردنی، آشامیدنی، بهداشتی و آرایشی و آیین نامه اجرایی آن، عهده دار می باشند.  نمونه برداری از مواد غذایی در اماکن تهیه و توزیع معمولاً توسط کارشناسان بهداشت محیط انجام و بر اساس ضوابط نمونه ها به آزمایشگاه های مواد غذایی منتقل می گردد. سنجش ویژگی های کیفیت فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی مواد غذایی در آزمایشگاه های بخش دولتی نظیر معاونت غذا و دارو، دانشگاه های علوم پزشکی و سازمان استاندارد و در بخش خصوصی از طریق آزمایشگاه های همکار، انجام می شود. در آزمایشگاههای فیزیکی و شیمیایی مواد غذایی با استفاده از تجهیزات متداول و یا پیشرفته، پارامترهای متنوعی نظیر رطوبت، خاکستر، چربی، پراکسید، اسیدهای چرب آزاد، سدیم، پتاسیم، کلسیم، فسفر، پروتئین، مواد دارویی، مایکوتوکسین ها، فلزات سنگین و هیستامین سنجش می شود. به علاوه در آزمایشگاه‌های میکروبیولوژی مواد غذایی به طور معمول، شمارش کلی باکتری ها و باکتری های کلی فرم انجام می شود.  

با هدف ارتقای سلامت و توانمندسازی دانشجویان و کارشناسان رشته بهداشت محیط و سایر رشته های مرتبط با بهداشت مواد غذایی، ما در نمایشگاه مجازی باماHSE، ضمن معرفی رایگان کلیه آزمایشگاه های ارزیابی کیفی آب آشامیدنی و مواد غذایی، به کلیه کارشناسان و متخصصین فعال در این حوزه نیز یک غرفه مجازی دائماً رایگان اعطا می نماییم تا این دوستان نیز بتوانند توانمندی های خود را معرفی نمایند. به علاوه، دوره های آموزش HSE مجازی رایگان مرتبط با بهداشت آب و مواد غذایی نیز برنامه ریزی نموده و به علاوه فیلم دوره های قبل نیز غالباً به صورت رایگان در سایت نمایشگاه مجازی باماHSE در دسترس عموم قرار دارد. از کلیه کارشناسان و متخصصین فعال در حوزه بهداشت آب و بهداشت مواد غذایی دعوت می نماییم تا از نمایشگاه مجازی باما برای معرفی توانمندی های خود، استفاده نموده و در برگزاری دوره های آموزشی مرتبط با بهداشت آب و بهداشت مواد غذایی در آینده ما را یاری نمایند.