طراحی، بازرسی و ایمنی دیگ بخار و ظروف تحت فشار

کلیه ظروف و مخازنی که فشار داخل آنها بیش از یک اتمسفر بوده و برای نگهداری مایعات و گازها استفاده شوند، ظروف و مخازن تحت فشار نامیده می شوند. هرچند یکی از از انواع این مخازن، تحت فشار دیگ های بخار می باشند. اما ظروف و مخازن تحت فشار در صنایع مختلف جهت نگهداری هوای فشرده و یا به عنوان برج تقطیر، اتوکلاو، مخازن هیدرولیک تحت فشار، مخازن ذخیره گاز های مایع نظیر آمونیاک و کلر و ... استفاده می شوند. ایمنی یکی از فاکتورهای بسیار مهم در استفاده و نگهداری از مخازن دربسته ای است که برای نگهداری سیال و یا گازی با فشار بیشتر از فشار محیط به کار می روند. ما در نمایشگاه مجازی باماHSE به کلیه شرکت ها، مؤسسات و مشاورینی که در حوزه بازرسی و ایمنی دیگ بخار و ظروف تحت فشار فعالیت دارند، یک غرفه یا پیج رایگان جهت معرفی فعالیت ها و ارائه رزومه و توسعه بازار کار اعطا می نماییم. هدف باماHSE ایجاد شبکه ای رایگان از کسب و کارهای حوزه ایمنی وHSE و توانمندسازی دانشجویان و کارشناسان این حوزه است.

دیگ بخار مخزنی تحت فشار است که وظیفه آن تبدیل آب به بخار در دمای بیش از ۱۰۰ درجه سانتیگراد می باشد. دیگ های بخار از نظر شکل ظاهری، فشار کاری، دمای کاری، نوع سوخت، مسیر شعله و حتی نوع سیال به انواع مختلفی دسته بندی می شوند. در صورت وجود موارد عدم انطباق با ایمنی در دیگ های بخار و ظروف تحت فشار، نتیجه کار می تواند بسیار خطرناک بوده و باعث بروز حوادث جبران ناپذیری شود . نگهداری یک سیال بصورت تحت فشار در یک ظرف برای استفاده های احتمالی، از سال های گذشته آغاز گردیده و این مهم همیشه محل چالش های جدی برای انسان بوده است.  سیال محبوس شده در مخزن بسته به علت اختلاف فشاری که با محیط دارد، منشاء بسیاری از حوادث بوده است. همه این حساسیت ها و حوادث حاکی از اهمیت بالای مراحل طراحی، ساخت و کاربری ظروف تحت فشار بوده و باعث شده تا با بهره گیری از استانداردها و قوانین سختگیرانه، این بازرسی و ایمنی دیگ های بخار و ظروف تحت فشار تحت نظر مهندسین این حرفه انجام و مورد تأیید قرار گیرد. انجام بازرسی های فنی دقیق و منظم و نیز رعایت اصول ایمنی در راه اندازی، بهره برداری و کارکرد دیگ های بخار و ظروف تحت فشار، از جمله مواردی است که می تواند به افزایش طول عمر، بهره وری و پیشگیری از وقوع حوادث  منجر گردد.

بازرسی فنی دیگ بخار و ظروف تحت فشار

در صنایع و نیروگاه ها به منظور تأمین بخار مورد نیاز فرآیندهای تولیدی، بهره برداری از سیستم گرمایشی و تاسیسات بهداشتی، استفاده از دیگ‌های بخار و آبگرم فولادی متعارف می‌باشد. همچنین به منظور بهره برداری از انواع گازهای تحت فشار در خطوط تولید و هوای فشرده در سیستم های نیوماتیک، ذخیره سازی هوا و گازها در ظروف تحت فشار متداول است. بازرسی فنی و ایمنی دیگ های بخار و ظروف تحت فشار در دوره های زمانی مشخص مطابق با الزامات قانونی ضروری می باشد.

زمان بازرسی ادواری هر مخزن تحت فشار با توجه به استاندارد مربوط به آن و شرایط محیطی و نوع سیال آن، مشخص خواهد شد. استاندارد هر مخزن تحت فشار، همیشه بیشینه دوره بازرسی ممکن را مشخص می نماید. در فواصل کوتاهتر نیز به تشخیص کارشناسان مربوطه ممکن است بازرسی ضروری باشد و در فواصل کوتاهتری انجام شود .

از جمله الزامات قانون کار در زمینه دیگ های بخار و ظروف تحت فشار، می توان به آیین نامه های ذیل اشاره نمود:

1. آیین نامه حفاظتي مولد بخار و ديگ هاي آب گرم(1362)، فصل اول، بخش 4 ، ماده 9 ، قسمت د
2. دیگ های بخار، آبگرم و اتوکلاو مطابق با الزامات استاندارد ASME VII ,BS 855 , BS 2790
3. مخازن تحت فشار هوا، ازت، CO2، آمونیاک و … مطابق با الزامات استاندارد ASME VIII

تست های ضخامت سنجی و تست های هیدرواستاتیک از جمله تست های روتین و منظمی هستند که بصورت دوره ای بر روی ظروف تحت فشار و دیگ های بخار انجام می شوند. تست ضخامت سنجی مخازن تحت فشار با استفاده از تکنیک های معاینه غیر مخرب (NDE) انجام می شود. به طور کلی نظارت بر ضخامت، رایج ترین نوع تست است که بر روی مخازن تحت فشار در صنایع نفت و گاز و پتروشیمی و غیره انجام می شود تا از ایمنی مخازن اطمینان حاصل شود.

تست هیدرواستاتیک ظروف یا مخازن تحت فشارکه با نام آزمایش هیدرواستاتیک یا آزمایش نشت نیز شناخته می شود، فرایندی کاملا حرفه ای و تعریف شده است که در آن قطعاتی مانند سیستم های لوله کشی، سیلندرهای گاز، دیگ های بخار و ظروف تحت فشار از نظر عملکرد، دوام و نشتی آزمایش می شوند. آزمایش های هیدرواستاتیک مخازن تحت فشار اغلب پس از خاموش شدن و تعمیرات مورد نیاز است تا اطمینان حاصل شود که تجهیزات پس از بازگشت به سرویس در شرایط مطلوب کار می کنند. تست هیدرواستاتیک ظروف تحت فشار را نمی توان در طول عملیات عادی انجام داد و نمی توان تجهیزات را برای نشتی پس از انجام آزمایش کنترل نمود. تست هیدرواستاتیک به عنوان یکی از تکنیک های آزمایش غیرمخرب طبقه بندی می شود، به این معنی که نمونه معمولاً در طول آزمایش آسیب نمی بیند.

ایمنی دیگ های بخار

جهت رعایت اصول ایمنی در بهره برداری و کار با دیگ های بخار، علاوه بر موارد ذکر شده در بخش بازرسی فنی، مباحث زیر باید به پرسنل HSE، تعمیر و نگهداری و دیگر واحدهای مربوطه (با تشخیص واحد HSE) آموزش داده شود:

• تعاریف و اصطلاحات (تعريف ديگ بخار در آيين نامه حفاظتي، تعريف ديگ يا مُولّد بخار، طبقه بندی ديگ ها بر اساس جنس دیگ؛ فشار؛ دمای کاری؛ نوع سوخت، تعدادپاس ها، نوع سیال، ...)
• سختی گیری از آب (انواع سختی موقت و دائم، نحوه انتخاب سختی گیر مناسب، نحوه احیاء سختی گیر، ...)
• اکسیژن زدایی (عملکرد دستگاه دِگازور /دی اِرِیتور و منبع آب تغذیه دیگ بخار، ...)
• انواع دیگ بخار (دیگ بخار واتر تیوب، دیگ بخار فایر تیوب، انواع دیگ بخار فایر تیوب، کاربرد دیگ های فایر تیوب و واتر تیوب، ...)
• اجزاء تشکیل دهنده دیگ بخار (بدنه يا پوسته، كوره، صفحه لوله ها یا تیوب شیت، لوله های دود، محفظه برگشت، مشعل، تابلو برق، پمپ، شیر اطمینان، شیشه های آبنما، کنترل کننده های سطح، ...)
• جانمایی ایمن دیگ بخار (مكان و شرايط نصب، شرایط نصب دودکش، سیستم کنترل سوخت، منبع آب تغذیه، ...)
• شرایط آب دیگ بخار (شرایط آب تغذیه، شرایط آب دیگ بخار، ...)
• راه اندازی ایمن دیگ بخار (راهنماي راه اندازي ديگ بخار پس از ساخت، انجام تست های مُخرّب و غیر مُخرّب دیگ های بخار، دستورالعمل راه اندازی پس از نصب دیگ بخار، ...)
• نحوه خاموش کردن ایمن دیگ بخار (خاموش کردن کوتاه مدت، خاموش کردن بلند مدت، ...)
• عیب یابی دیگ بخار (عدم آبگیری دیگ، روشن نشدن مشعل، عدم ایجاد شعله، دود کردن شعله، ...)
• سرویس و نگهداری دیگ بخار (سرویس های روزانه، هفتگی، ماهانه، فصلی، سرویس های سالانه، ...)
• خطرات دیگ بخار (خطرات احتمالی در ديگخانه، عوامل خطر آفرين در ديگ هاي بخار، ...)

نمایشگاه مجازی باما HSE با هدف ارتقاء فرهنگ ایمنی و کاهش حوادث، توانمندسازی ومهارت افزایی دانشجویان و کارشناسان حیطه ایمنی ایجاد شده است. در این راستا حدود ۱۰۰ گروه کسب و کار در حیطه های مختلف بهداشت، ایمنی، محیط زیست، انرژی،HSE ‌توانند یک پیج یاغرفه مجازی رایگان جهت معرفی توانمندی ها و فعالیت های خود داشته باشند. برگزاری دوره های آموزشی رایگان HSE نظیر ایمنی و بازرسی فنی دیگ های بخار و ظروف تحت فشار از جمله فعالیت های دیگر نمایشگاه مجازی باما HSE است. به علاوه به منظور توانمندسازی و مهارت افزایی دانشجویان رشته های ایمنی و HSE با ارائه ایده جدید طرح کاد پلاس، فعالیت دانشجویان در محیط کار واقعی مرتبط با رشته تحصیلی و مورد علاقه با حمایت والدین را مد نظر داریم. طرح کاد پلاس، ضمن مهارت افزایی دانشجویان، نشاط علمی در دوران دانشجویی نیز به همراه دارد. با عنایت به موارد فوق، از کلیه کسب و کارها، مشاورین و شرکت های فعال در حیطه بازرسی فنی و ایمنی دیگ های بخار و ظروف تحت فشار دعوت می نماییم از بستر رایگان ایجاد شده در نمایشگاه مجازی باماHSE  جهت معرفی توانمندی‌های خود به صورت رایگان استفاده نمایند. به علاوه از کلیه متخصصین و کارشناسان باتجربه در حیطه‌های مختلف ایمنی و به ویژه ایمنی دیگ های بخار و ظروف تحت فشار دعوت می نماییم در برگزاری دوره های آموزشی ایمنی آینده به عنوان مدرس، با مجموعه باما HSE همکاری نمایند. دانشجویان عزیز نیز می توانند از طریق طرح کاد پلاس دوران دانشجویی موفق و با نشاط و آینده شغلی بهتری را برای خود رقم بزنند.

تدوین: مهندس محمدرضا شصتی، مهندس امین آمیغی