تأمین کالا و خدمات ارگونومی استان مرکزی

در جهان صنعتی امروز، بسیاری از کارگران و کارکنان ناچار هستند خود را با شرایط نامناسبی که محیط و ابزار کار بر آنها تحمیل می‌کند هم‌ساز و متناسب کنند و با محدودیت‌ها کنار آیند. پیامد چنین مصالحه‌ای ممکن است بسیار وخیم باشد و بر زندگی فرد، تندرستی، ایمنی و بهره‌وری وی اثری نامطلوب بگذارد. در چنین وضعیتی انسان از نظر جسمانی یا روانی با کار و تجهیزات یا محیط زندگی و کار خود تناسبی ندارد. ازاین‌رو نبود چنین تناسبی چه از نظر جسمانی و چه از نظر روانی مشکلاتی برای افراد ایجاد می‌کند. برای پیشگیری از بروز این‌گونه مسائل و تأمین تندرستی نیروی کار ارگونومی به مثابه رهیافتی کارآمد به انسان یاری می‌دهد. ارگونومی توانمندی‌های انسان را می‌سنجد و سپس دستگاه‌ها، کار و محیط را متناسب با آنها طراحی و سازماندهی می‌کند. آن‌گونه که تعریف شده است ارگونومی در پی آن است که کار را متناسب با انسان سازد و نه انسان را متناسب با کار.

در نمایشگاه مجازی باما HSE، به کلیه شرکت ها، فروشگاه ها، مراکز و حتی اشخاصی که در حوزه تأمین محصولات، کالا و خدمات و یا مشاوره ارگونومی فعالیت دارند، یک پیج یا غرفه مجازی رایگان جهت تبلیغ و معرفی توانمندی هایشان اعطا می گردد. به علاوه دوره های آموزشی رایگان حیطه ایمنی، HSE و از جمله ارگونومی در این نمایشگاه با مشارکت متخصصین نیک اندیش این حوزه ها برگزار می گردد.

پیشینه ارگونومی

اسناد موجود نشان می‌دهد که نخستین بار مدرس و پژوهشگر لهستانی وجسیچ جاسترزبوسکی (Wojciech Jastrzbowski) اصطلاح ارگونومی را به جهان معرفی کرد. او ارگونومی را به‌عنوان یک نظام علمی بسیار گسترده با کاربرد وسیع که در برگیرنده تمام فعالیت‌های انسان شامل کار، تفریح و زندگی روزمره است، تعریف کرد. از آن زمان تا جنگ جهانی دوم سخنی درباره ارگونومی به میان نیامد. طی جنگ جهانی دوم، فناوری به کاررفته در تسلیحات نظامی مانند هواپیماهای جنگی، دستگاه‌های رادار و غیره از توانمندی‌های انسان پیشی گرفت و همین امر مشکلات پیچیده‌ای را در هدایت و به‌کارگیری تجهیزات، تعمیر و نگهداشت آنها ایجاد کرد. پیامد این موضوع کاهش چشمگیر عملکرد شغلی در میان افرادی بود که با چنین تسلیحات و دستگاهی‌هایی کار می‌کردند. از آنجا که این مسئله هم به علوم مهندسی و هم به علوم رفتاری مربوط می‌شد، گروهی از روان‌شناسان، مهندسان، مردم‌شناسان و فیزیولوژیست‌ها گرد هم آمدند تا مسائل طراحی و آموزش را حل و رفع کنند. همزمان با رشد دانش ارگونومی انجمن‌های حمایت‌کننده نیز شکل گرفت و با گذشت زمان گسترش یافت. نخستین انجمن شناخته‌شده انجمن پژوهش ارگونومی (Ergonomics Research Society) در انگلستان است که در سال 1950 بنا نهاده شد. در آمریکا انجمن عوامل انسانی در اکتبر 1956 پایه‌گذاری شد. در سال 1961 نخستین گردهمایی بین‌المللی ارگونومی در استکهلم سوئد برگزار شد و انجمن بین‌المللی ارگونومی (International Ergonomics Association (IEA)) شگل گرفت. هم‌اکنون این انجمن در برگیرنده 40 انجمن کوچک‌تر از کشورهای گوناگون است و حدود 15 هزار عضور از سراسر جهان دارد. در دهه گذشته ایران نیز با تشکیل انجمن ارگونومی به جمع کشورهای عضو انجمن بین‌المللی ارگونومی پیوست.

تعریف ارگونومی

 ارگونومی از دو واژه یونانی ارگوس (Ergos) به معنای کار و نوموس (Nomos) به معنای قانون گرفته شده است. تاکنون توصیف‌های گوناگونی از دانش ارگونومی ارائه شده است؛ اما در توصیفی فراگیر می‌توان گفت که ارگونومی عبارت است از کاربرد اطلاعات علمی موجود درباره انسان و روش‌های علمی تولید چنین اطلاعاتی برای حل مشکلات طراحی. به این ترتیب ارگونومی ظرفیت‌ها و توانمندی‌های انسان را بررسی می‌کند و سپس اطلاعات بدست آمده را در طراحی مشاغل محصولات، محیط کار و حتی محیط زندگی و تجهیزات به کار می‌بندد. از نظر انجمن بین‌المللی ارگونومی، علم ارگونومی یک نظام علمی است که به مطالعه بین انسان و سایر اجزا سامانه مانند فناوری، محیط فیزیکی و سازمان می‌پردازد و از اصول، نظریه‌ها و روش‌ها استفاده می‌کند تا از طریق طراحی تعادل بهینه را بین ویژگی‌های انسان و سامانه ایجاد نماید و به هدف غایی خود یعنی سلامت، ایمنی و بهره‌وری دست یابد.

اجزای ارگونومی

برخی بر این باور هستند که ارگونومی دانش تعامل انسان و سامانه‌ها است. به این ترتیب این نظام دو بخش نظری و کاربردی دارد. در بخش نظری به علومی در زمینه توانمندی‌های کارکردی، محدودیت‌ها و دیگر ویژگی‌ها انسان پرداخته می‌شود و در بخش کاربردی از اطلاعات نظری برای طراحی حدواسط‌های میان انسان و دیگر اجزاء سامانه بهره می‌جوید. هم‌اکنون ارگونومی از چهار جز تشخیص‌پذیر تشکیل شده است. این اجزاء به شرح زیر هستند.

ارگونومی سخت‌افزاری (Hardware Ergonomics) یا ارگونومی فیزیکی

 این جزء ارگونومی، در سه دهه نخست پیدایش ارگونومی مطرح شد. این قسمت عمدتاً به بررسی ویژگی‌های فیزیکی و کاربرد اطلاعات به‌دست‌آمده در طراحی همه سخت‌افزارهایی است که در محیط کار، خانه و اوقات فراغت استفاده می‌شوند. ازاین‌رو این حوزه به نام ارگونومی فیزیکی نیز شناخته می‌شود و بیشتر تمرکز آن بر روی شناخت ظرفیت‌ها، توانایی‌ها و محدودیت‌های فیزیکی انسان و نیازهای فیزیکی تجهیزات کار می‌باشد. امروزه این جزء بزرگترین بخش از ارگونومی است و احتمالاً در آینده نیز چنین خواهد بود. در کشور آمریکا این جزء ارگونومی با کوشش‌های روان‌شناسان مهندسی برای توضیح علل حوادث هوایی آغاز شد. حوادثی که در ابتدای جنگ جهانی دوم شیوع زیاد داشت و آن را به خطاهای خلبان نسبت می‌دادند.

ارگونومی محیطی (Environmental Ergonomics)

 در طی چند دهه گذشته آگاهی و درک ارتباط انسان با محیط طبیعی و محیط‌های مصنوعی اهمیت یافته است. ازاین‌رو ارگونومی محیطی همواره رو به گسترش و تکامل بوده است. این جزء از ارگونومی با توانایی‌ها و محدودیت‌های انسان در برابر عوامل گوناگون محیطی مانند روشنایی، گرما، صدا، ارتعاش و غیره سروکار دارد. این جزء در طراحی محیط فعالیت انسان استفاده می‌شود و هدف آن به حداقل رساندن فشارهای محیط بر انسان و دستیابی به راحتی، تندرستی، ایمنی و افزایش بهره‌وری است.

ارگونومی نرم‌افزار یا ارگونومی شناختی (Software Ergonomics or Cognitive Ergonomics)

این جزء از ارگونومی با فعالیت‌هایی مانند پردازش اطلاعات، استدلال و حل مسائل در ارتباط است و به چگونگی دریافت و پردازش اطلاعات در انسان می‌پردازد. به این جزء در سومین دهه از تولد ارگونومی توجه شد. در این بخش از ارگونومی، نگاه از ماهیت فیزیکی به سوی ماهیت شناختی کار جلب شده است. علت اصلی این موضوع، پیدایش رایانه‌ها و سامانه‌های رایانه‌ای است و هنگامی که انسان کار روی رایانه‌ها و چنین سامانه‌هایی را آغاز کرد، شیوه اندیشیدن و درک افراد در طراحی دستگاه اهمیتی فزاینده یافت. علیرغم جوان بودن این بخش از ارگونومی، پیشرفت کاربرد آن چشمگیر بوده است.

ارگونومی کلان (Macro Ergonomics)

 ارگونومی کلان تازه‌ترین جزء ارگونومی است. کانون توجه در سه جزء پیشین، کاربر و گروهی ازکاربران یا زیرسامانه‌ها بودند و به همین دلیل کاربرد همه آنها در سطح خرد بود. به اجزاء پیشین ارگونومی یعنی ارگونومی سخت‌افزار، ارگونومی محیطی و ارگونومی نرم‌افزار، ارگونومی خرد (Micro Ergonomics) نیز گفته می‌شود؛ زیرا در این اجزاء به زیرسامانه‌ها یعنی انسان، محیط و ماشین به طور مجزا توجه می‌شود. در مقابل ارگونومی کلان به همه ساختار نظام کار سروکار دارد. ارگونومی کلان نگرشی اجتماعی- فنی (Socio-technical Approach) به طراحی سازمانی و نظام کار دارد. گاهی این جزء را ارگونومی تعامل انسان- محیط- ماشین-سازمان می‌نامند.

آینده ارگونومی

چهار جزء اصلی ارگونومی آینده‌ای درخشان و امیدوارکننده خواهند داشت. آینده ارگونومی از تمام علوم مرتبط با طراحی، روشن‌تر است. هم اکنون زمنیه‌های کاربرد ارگونومی در حال گسترش روزافزون است. برای مثال نورو ارگونومی (Neuroergonomics) به‌عنوان یکی از زیرشاخه‌های جدید ارگونومی شناختی بر کارکرد و عملکرد مغز در فعالیت‌های انسانی تمرکز دارد. این علم به دنبال آن است که طراحی کار و فعالیت‌ها شغلی متناسب با ظرفیت‌ها و محدودیت‌های ذهنی و عصبی انسان باشد. مزیت بالقوه این شاخه جدید، طراحی محیط‌های شغلی پیچیده بدون تحمیل فشار ذهنی و بار کار فکری بالا بر کاربر است. افزون بر آن نانو ارگونومی (Nanoergonomics) از دیگر حیطه‌های جدیدی است که در آینده مورد توجه زیادی قرار خواهد گرفت. نانو ارگونومی به موضوع کاربرد فناوری نانو در طراحی و ساخت سخت‌افزارهای مورد استفاده انسان با هدف بهینه‌سازی تعامل انسان- ماشین می‌پردازد.

ما در نمایشگاه مجازی باما در راستای توانمندسازی و مهارت افزایی دانشجویان رشته های مرتبط با ایمنی،HSE،و از جمله ارگونومی، طرح کاد پلاس را در 5 گام مطرح نمودیم. در طرح کاد پلاس ما به دنبال معرفی کلیه شرکت ها، مراکز، فروشگاه های ارائه دهنده محصولات ارگونومی و اشخاص یا انجمن های مرتبط با ارگونومی به دانشجویان این رشته هستیم. لذا کلیه کسب و کارها و اشخاصی که در حیطه ارگونومی فعالیت دارند، می توانند در نمایشگاه مجازی باما HSE یک غرفه مجازی رایگان جهت معرفی خدمات و توانمندی ها، کالاها و محصولات ارگونومی  داشته باشند. به علاوه با مشارکت متخصصین خیرخواه و نیک اندیش حیطه ارگونومی، دوره های آموزشی رایگان نیز برگزار که فیلم آنها نیز بصورت رایگان در بخش دوره های آموزشی نمایشگاه مجازی باما در دسترس است.