سلامت روان استان خراسان شمالی

بهداشت یا سلامت روان شاخه‌اى از بهداشت عمومى است و تأمين آن به سادگى بهداشت جسمانى نيست؛ زیرا از یک سو علائم بیماری‌های جسمانی برای پزشکان قابل تشخیص است و عوامل ایجاد بیماری تقریباً شناخته شده‌اند و از سوی دیگر، در بروز مشکلات روانی عوامل متعددی دخالت دارد که بعضاً این عوامل به دوران جنینی یا دوره ابتدایی زندگی برمی‌گردد. هیچ فردى در مقابل مشکلات روانى مصونیت ندارد و این خطر ممکن است هر فردى را تهدید نماید؛ ولى این واقعیت انکارناپذیر را باید پذیرفت که چنانچه افراد ظرفیت روانى خود را بالا ببرند و خود را مقاوم سازند، می‌توانند شیوه‌هاى حل مسئله و رویارویى با مسائل و مشکلات را فرابگیرند و به پیشگیرى از مبتلا شدن به انواع بیماری‌هاى روانى کمک کنند. در این راستا ما در نمایشگاه مجازی باماHSE ضمن اعطای غرفه یا پیج رایگان به کلیه مراکز و مؤسسات مشاوره بهداشت و سلامت روان، با برگزاری دوره های آموزشی نظیر تاب آوری و حمایت روانی، سعی در ارتقای سطح سلامت روان افراد جامعه داریم.

طبق تعریف سازمان جهانی بهداشت، سلامتی به وضعیت مطلوب جسمی، روانى، اجتماعى و نه فقط نبودن بيمارى و معلوليت و داشتن زندگی مثمرثمر و اقتصادى اطلاق می‌شود. شاید بتوان گفت سلامت روان مهم‌ترین بخش از سلامتی انسان ها است که بر دیگر وجوه سلامتی تأثیر می‌گذارد؛ در واقع وضعیت مطلوب روانی، عاطفی و اجتماعی سلامت روان را تشکیل می‌دهد. تأمین سلامت فکر و روان به طوری که فرد بتواند از استعدادهای بالقوه خود در راستای تطابق و سازگاری با خود، محیط زندگی و دیگر مسائل استفاده کند، را به طور کلی سلامت روان می‌گویند.

هدف اصلی بهداشت روان پیشگیری از مشکلات مربوط به روان است که با رعایت اصول آن تا حدود زیادی این هدف تحقق می‌یابد. احترام فرد به شخصيت خود و ديگران، شناخت محدوديت‌ها و توانايى‌هاى خود و افراد ديگر، پى‌بردن به علل رفتار، توجه به تماميّت وجود هر فرد و شناسايى نيازها و انگيزه‌هاى مسبّب رفتار انسان از اصول بهداشت روانی می‌باشد. اولین بار در سال ۱۹92 روز 10 اکتبر (18 مهر) به عنوان روز جهانى بهداشت روانى نامگذارى شد و به اين ترتيب، برنامه‌ى بهداشت روان، جزء برنامه بهداشت عمومى قرار گرفت.

پیدایش بیماری‌هاى روانى در تاریخ زندگى بشر قدمت بسیار طولانى دارد و در واقع از بدو زندگى بشر با او همراه بوده ‌است. بررسى دوران ماقبل تاريخ، توجّه بشر را به خصوصيات غيرعادى و کوشش براى پيشگيرى و برطرف کردن اين نا‌هنجاری‌ها مشخص می‌کند. شواهد نشان می‌دهد در دوران ابتدايى، انسان‌ها تفاوتى بين بيماری‌هاى جسمانى و روانى قائل نبودند و تمام اختلالات را به مسائل ماوراءالطبيعه و ارواح شيطانى نسبت می‌دادند. بين سال‌هاى 2۰۰ تا 4۰۰ قبل از ميلاد مسيح، طرز فکر يونانيان از عقايد ابتدايى جدا شد. در اين دوران کشفیات، نظريات و پيشرفت‌هاى علمى، ابتدا در يونان و سپس در رم، رخ داد.

آغاز قرن شانزدهم که دوره رنسانس نامگذارى شده است، نهضت علمى مخالف جريان‌هاى خرافی به‌وجود آمد و همچنین دریافتند که بيماران روانى، مانند بيماران جسمانى، بايد به‌طور انفرادى و با روش‌هاى انسانى مورد مداوا قرار بگیرند. بعد از آن در دوره ارگانیک و دوره روان شناختی، عظیم‌ترین تحولات در زمینه بهداشت روان رخ داد. در ايران هم، از حدود 3000 سال پيش به بيماران روانى توجه می‌کردند و محل‌هاى خاصى براى نگهدارى آنها می‌ساختند.

اهمیت سلامت روان و جایگاه آن در جامعه

برحسب برآورد سازمان جهانی بهداشت، امروزه 25% مردم جهان دچار يكی از انواع اختلالات روانی هستند. (به جز اعتياد به مواد مخدر، الكل و ساير موارد) سلامت روان فقط به نداشتن علائم بیماری‌های روانی خلاصه نمی‌شود و اگر فردی در برقراری ارتباط با خود، دیگران و شرایط موجود دچار اختلال شود، روان او نیز مختل می‌‌شود. امروزه ثابت شده عوامل پدید‌آورنده بسیاری از بیماری‌های جسمی از اختلالات و فشارهای روانی نشأت می‌گیرد و لذا توجه به این بعد از سلامتی حائز اهمیت است. همچنین با به خطر افتادن سلامت جسمانى، واکنش‌هاى روانى نيز در افراد به‌وجود می‌آید که تبعات رفتاری منفی را به همراه دارد. در واقع با آسیب دیدن هر یک از این دو وجه از سلامتی، نگرانی‌هایی در اجتماع به‌وجود می‌آید.

رفتار انسان تابع سلامت جسم و روان او است. سلامت جسم و روان از لحاظ بروز رفتارهاى عادى و طبيعى و رفتارهاى منطبق با ملاک‌هاى اجتماعى بسيار حائز اهميت است. مشکلات سلامت روان می‌تواند شامل تنش‌های روحی، نگرانی ممتد و ... باشد.

اهداف و عملکرد سلامت روان

در بهداشت روان علاوه بر پیشگیری از وقوع بیماری‌های روانی، در تشخیص و درمان آن‌ها نیز اقداماتی صورت می‌گیرد و از بازگشت آن جلوگیری می‌شود. از مهم‌ترین عملکردهای سلامت روان باید به مقاوم کردن افراد در برابر استرس‌ها و فشارهای محیطی اشاره کرد. در بهداشت روان، شخصيت هر فرد و الگوهاى رفتارى و روانى او مورد توجه قرار می‌گيرند؛ زيرا افراد با شخصيت‌هاى متفاوت، در مقابل فشارهاى روانى عکس‌العمل‌هاى مختلفى از خود نشان می‌دهند. بهداشت روان با رویکردهای آموزشى، درمانى و پژوهشى، می‌تواند به هدف کلی خود يعنى پيشگيرى فائق شود. عملکرد آن در سه زمينه‌ى «پيشگيرى»، «درمان» و «بازتوانى یا توان‌بخشی» صورت می‌گيرد. اصولاً پیشگیری در سه سطح انجام می‌شود که مهم‌ترین عملکرد آن به شمار می‌رود. مداخلات ترویجی و پیشگیری از طریق شناسایی عوامل تعیین‌کننده فردی، اجتماعی و ساختاری و سپس مداخله برای کاهش خطرات، ایجاد تاب‌آوری و ایجاد محیط‌های حمایتی برای سلامت روان کار می‌کنند. مشخص شده است که بیماری‌هاى روانى مانند بیماری‌هاى جسمانى قابل پیشگیرى و درمان‌ هستند. چنانچه تشخیص و اقدام برای درمان بیماری های روانی به موقع صورت پذیرد، بیمارى بهبود می‌یابد و با اتخاذ تدابیر خاص می‌توان از برگشت بیمارى نیز جلوگیرى به عمل آورد. درمان‌های به کار گرفته شده در این حوزه شامل دارو درمانی، روان درمانی و محیط درمانی است.

در توان‌بخشی، فرد درمانگر ضمن اقدام به از بين بردن اختلالات روانى، رفتارى و شخصيتى بايد توجه داشته باشد که توانمندی‌هاى از دست رفته‌ فرد را به وى بازگرداند تا بيمار بتواند به طور مفید و مؤثر به زندگى فردى، اجتماعى و خانوادگى خود ادامه دهد و به محيط اجتماعى و شغلى خود بازگردد و حالت تطبيق يافته‌تر از قبل، داشته باشد. در توان‌بخشى، مسئله کارآموزى اهميّت خاصى دارد. چنانچه فرد حرفه و شغلى ندارد بايد حرفه مناسب را به او آموخت تا وارد بازار کار و اجتماع شود. انسان‌ها با اجراى کار و حرفه، احساس ارزشمندى بيش‌ترى می‌کنند و اعتمادبه‌نفس آنها بيش‌تر می‌شود. همچنین باید توجه داشت که استرس شغلی بر سلامت روان افراد تأثیر می‌گذارد و توجه به این نکته در توان‌بخشی مهم است. اين مسئله ناشی از وساطت عوامل رواني متأثر از شرايط محيطي است. ارتقا و حفاظت از سلامت روان در محل کار یک حوزه در حال رشد است که می‌تواند از طریق قوانین و مقررات، استراتژی‌های سازمانی، آموزش مدیران و مداخلات برای پرسنل حمایت شود.

مراکز مشاوره سلامت روان

بهداشت روان جامعه یکی از محورهای ارزیابی سلامتی جوامع مختلف است که نقش مهمی در تضمین پویایی و کارآمدی هر جامعه دارد. پیشرفت‌هایی که در سال های گذشته در زمینه تعریف مفهوم ارتقای سلامت به وسیله متخصصان انجام گرفته، دیدگاه جدیدی را در رابطه با آموزش سلامت به عنوان بخش مرکزی و اساسی جنبش‌های نوین سلامت عمومی به‌وجود آورده‌است.

مراکز مشاوره سلامت روان به طرق مستقیم و غیر مستقیم آموزش بهداشت را به همگان ارائه می‌دهند. مراکز مشاوره سلامت روان با هدف ارتقای سلامت عمومی و ایجاد اجتماعی سالم، نقش مهمی را در به‌وجود آوردن تحولات مفید و ارتقای سلامت دارند. وظیفه اصلی این مراکز حمایت از سلامت روانی و عاطفی افراد است که با به‌وجود آوردن فضای درمانی مناسب، در مدیریت عواملی مثل اضطراب و افسردگی به بهبود سلامت افراد کمک می‌کنند. افراد بعد از دریافت مشاوره‌های مختلف بر حسب شرایط روانی مختص خود، توانایی قابل قبولی در تصمیم‌گیری‌های مناسب و رسیدگی به چالش‌ها دریافت می‌کنند. مراکز مشاوره سلامت روان در کاهش آسیب‌های روانی- اجتماعی، جلوگیری از اختلالات و مشکلات روان‌شناختی و حمایت‌گری در برابر مسائل مختلف اقداماتی انجام می‌دهند. سازمان جهانی بهداشت به کار خود در سطح بین‌المللی برای ارائه خدمات بهداشت روانی مثمرثمر ادامه می‌دهد تا پاسخ جمعی به آن را تقویت کرده و تحولی را به سمت سلامت روان بهتر برای همگان فراهم کند.

نظر به اینکه یکی از ابعاد بهداشت، بهداشت روان می باشد، نمایشگاه مجازی باما ضمن اعطای غرفه مجازی رایگان و برگزاری دوره های آموزشی رایگان مرتبط با تاب آوری، طرز فکر، خودشناسی، حمایت روانی و ... ، با ارائه طرح کاد پلاس در 5 گام مختلف توانمندسازی دانشجویان رشته های مختلف و به ویژه رشته های دانشگاهی حیطه بهداشت را مورد توجه قرار داده است. هرچند محتوای نمایشگاه مجازی باماHSE برای عموم جامعه قابل استفاده می باشد، با اینحال فرصتی مناسب برای توانمندسازی و مهارت افزایی دانشجویان رشته های مختلف است.