مشاوره و ارزیابی تهویه صنعتی استان خوزستان

تهویه صنعتی به عنوان یکی از روش های مؤثر در زمینه کنترل منابع انتشار آلاینده های هوا و بهسازی محیط های کاری، تولد خود را مرهون فعالیت پیشگامانی نظیر آلن برندت، تئودور هچ، فیلیپ درینکر، کنستانتین یالگو، لزلی سیلورمن، دبلیو سی ال هامون، جی ام دالاوال و دپارتمان بهداشت میشیگان می داند که شالوده تدوین نخستین ویرایش از کتاب راهنمای تهویه صنعتی سازمان ACGIH را در سال ۱۹۵۱ فراهم کردند.

تولد تهویه صنعتی در کشور ما مرهون تلاش های اساتید ارجمندی نظیر آقای مهندس امیر حسین متین، آقای دکتر محمد پور مهابادیان  و آقای دکتر محمد جواد جعفری  است که نخستین کتاب های تهویه صنعتی  را به رشته تحریر درآوردند و در این بین آقای مهندس  امیرحسین متین به سبب اجرای پروژه های متنوع در حوزه تهویه صنعتی و ارائه نرم افزار های کاربردی در زمینه طراحی سیستم های تهویه صنعتی و طراحی هواکش های صنعتی از جایگاه برجسته ای برخوردار هستند.

مشاوره و ارزیابی تهویه صنعتی

اولین گام در مشاوره و ارزیابی تهویه صنعتی آشنایی با آلاینده ها و فرایندهای تولید کننده آلاینده می باشد. آلاینده های هوابرد شامل ذرات، گازها، بخارات و یا ترکیبی از آنها می باشد که پس از ورود به هوا زمینه ساز مخاطره های بهداشتی و ایمنی می شوند. در اغلب موارد، ماده آلاینده، سرمایه شرکت است که در زمان و مکان نامناسب (منطقه تنفسی کارگر) قرار گرفته و با این تعریف بهتر است که بجای کنترل آلودگی، به مقوله نگه داری مواد و انرژی ها در مکان های مناسب و تعریف شده توجه کنیم.

جهت مشاوره و ارزیابی تهویه صنعتی، توجه به ویژگی آلاینده ها اهمیت دارد:

• سایز: سایز ذرات تعیین کننده تنفس پذیری، محل ته نشینی ذرات در دستگاه تنفسی و نحوه انتشار آن ها در هوا است. ذرات با قطر آیرودینامیک بیشتر از ۱۰۰ میکرون قابل تنفس نبوده و در زمان کوتاهی از جریان هوا جدا و در اطراف منبع انتشار ته نشین می شوند. در حالی که ذرات کوچک تر از ۱۰ میکرون از سرعت ته نشینی کم و زمان های طولانی برای ته نشینی برخوردارند.
• مواد خورنده یا ساینده: برخی مواد از نظر شیمیایی فعال تر از دیگران بوده و باعث خوردگی و برخی دیگر سخت تر بوده و سبب سائیدگی در بخش های متحرک و محدودیت در انتخاب مواد جهت ساخت سیستم های تهویه می شود.
• مواد قابل اشتعال یا انفجار: اغلب گازها و بخار های آلی، گرد و غبارهای آلی و یا فلزی قابل انفجار و یا اشتعال بوده و سیستم های تهویه صنعتی با رعایت جنبه های ایمنی نظیر استفاده از کانال های هادی، تجهیزات و  هواکش های ضد جرقه، دریچه های انفجاری، اتصال بدنه کامل و اتصال به زمین ساخته می شوند.
• دانسیته نسبی مخلوط: آلاینده های هوابرد با هر دانسیته نسبت به دانسیته هوا، بلافاصله پس از انتشار در هوا مشابه جریان هوا برخورد خواهند کرد. امکان تجمع گازها و بخارات سنگین تر از هوا، فقط در محل های با جابجایی پایین هوا و یا تردد کم کارکنان، منهول ها ، کانال ها و اتاق های زیرزمینی وجود دارد. در صفحه (برگه) ایمنی مواد (Safety sheet)، معمولاً مقایسه بین وزن مولکولی ماده با هوا انجام می شود. برای مثال وزن مولکولی هگزان ۸۶ و هوا ۲۹ گرم بر مول است و نتیجه گیری می شود که توده هگزان، سه برابر سنگین تر از هوا بوده و تمایل به تجمع در کف دارد.

آشنایی با رفتار فرایند ها و منابع انتشار آلاینده های هوا جهت مشاوره و ارزیابی تهویه صنعتی

شناخت ناکافی از فرایند ها و منابع انتشار تولید منجر به ارائه طرح های نامناسب و غیرکارا می شود. در مورد رفتار منابع و فرایند های مسئول انتشار آلاینده ها توجه به موارد زیر ضروری است :

• چه فرایند های مسئول تولید آلودگی هستند و موقعيت آن ها نسبت به یکدیگر چگونه است؟
• ویژگی های منابع انتشار: ترکیب شیمیایی، دما، نرخ انتشار، جهت انتشار، سرعت اولیه انتشار، نوع انتشار (پیوسته، منقطع)
• منابع ایجاد جریان های هوای محیطی و شدت آنها در محیط
• تعداد کارگران، خصوصیات و ویژگی های آنها در کنار منبع انتشار
• غلضت آلودگی در محیط و درجه کنترل مورد نیاز

جهت دستیابی به کنترل مناسب، قبل از هر چیز باید با فرایندها و منابع مسئول انتشار و نوع انتشار آنها آشنا شد. در فرایند برش چوب، سنگ، سند بلاست و ... فرایند  به معنی راه تولید آلاینده و منبع  محلی است که آلاینده توسط فرایند تولید می شود. این موارد کمک می کند تا به نحوی مطلوب تر مشاوره و ارزیابی تهویه صنعتی انجام و راهکارهای اجرایی ارائه گردد.

روش های کنترل مواجهه تنفسی در محیط های شغلی

کتترل مواجهه تنفسی به معنای اجرای اقدام های کنترلی در منبع، مسیر انتشار و یا گیرنده با هدف حذف و یا کاستن از ریسک های بهداشتی ناشی از مواجهه تنفسی با آلاینده ها است.

اگر امکان حذف مواجهه نیست، باید ریسک مواجهه تنفسی با توجه به شدت خطر، اطلاعات موجود، روش های کنترلی در دسترس، هزینه های حذف و یا اصلاح ریسک تا پایین ترین حد عملی ممکن کاهش یابد. گاهاً نیاز به استفاده هم زمان از دو یا چند روش کنترلی برای حذف یا کاستن از ریسک مواجهه است. اقدامات کنترلی باید بعنوان جزئی از فرایند طراحی محیط کار در نظر گرفته شوند و انجام آنها پس از طراحی فرایند، اثربخشی کم و هزینه بالا خواهد داشت.

روش های کنترل مواجهه به ترتیب اولویت حذف، جایگزینی، جداسازی، کنترل های مهندسی هستند. پس از اعمال کنترل های فوق، ریسک های باقیمانده با بهره گیری از کنترل های اجرایی نظیر سیستم تهویه صنعتی و در نهایت توسط تجهیزات حفاظت فردی و رعایت بهداشت فردی کنترل خواهد شد.

ما در نمایشگاه مجازی باما HSE، در راستای بهبود شرایط تهویه در صنایع و محیط های کار، به کلیه شرکت ها و حتی اشخاص فعال در حوزه مشاوره و ارزیابی تهویه صنعتی یک غرفه مجازی دائماً رایگان اعطا می نماییم. کسب و کارهای فعال در حوزه مشاوره و ارزیابی تهویه صنعتی می توانند از نمایشگاه مجازی باماHSE جهت معرفی فعالیت ها و توانمندی های خود استفاده نمایند. به علاوه با حمایت افراد نیک اندیش حوزه HSE، ایمنی و بهداشت و تهویه صنعتی، دوه های آموزشی متنوع رایگانی در نمایشگاه مجازی باما HSE برگزار شده و در بسیاری موارد، فیلم دوره های آموزشی قبل نیز رایگان در وبسایت نمایشگاه مجازی باما موجود است. طرح کاد پلاس ایده جدید باما HSE است که در آن سعی بر این است تا با حمایت والدین، دانشجویان علاقمند بتوانند در روزهایی که کلاس ندارند در محیط کار واقعی مرتبط با رشته تحصیلی خود فعالیت نمایند. این امر به افزایش مهارت دانشجویان و نشاط علمی در دوران دانشجویی منجر می شود. در پایان ضمن دعوت از کلیه فعالین حوزه مشاوره و ارزیابی تهویه صنعتی جهت استفاده از نمایشگاه مجازی باما HSE جهت معرفی توانمندی های خود، امیدواریم به عنوان مدرس در برگزاری دوره های آموزشی HSE، مجموعه باما HSE که با رویکرد مسئولیت اجتماعی در حال فعالیت است، را همراهی نمایند و از طریق طرح کاد پلاس، دانشجویان مرتبط با حیطه مشاوره و ارزیابی تهویه صنعتی نیز در محیط های کار واقعی همزمان با تحصیل در دانشگاه، فعالیت و کسب مهارت نمایند. برخود لازم می دانیم از کلیه افرادی نیک اندیش و خیرخواهی که در این امور باما HSE را یاری می نمایند، تقدیر نماییم.

تدوین: ابوالفضل زارع کمالی